Jan Paweł II jest nazywany papieżem rodziny. Ten święty Polak szczególną troską otaczał wspólnoty rodzinne, rozumiejąc, że to właśnie one tworzą narody i zdrowo funkcjonujące społeczeństwa. Troszczył się także o każde dziecko od momentu jego poczęcia, wiedząc, że są one przyszłością świata. Mówił o nich: „Pragnę […] wypowiedzieć tę radość, jaką dla każdego z nas stanowią dzieci, wiosna życia, zadatek przyszłości każdej dzisiejszej ojczyzny. Żaden kraj na świecie, żaden system polityczny nie może myśleć o swej przyszłości inaczej, jak tylko poprzez wizję tych nowych pokoleń, które przejmą od swoich rodziców wielorakie dziedzictwo wartości, zadań i dążeń zarówno własnego narodu, jak też całej rodziny ludzkiej”.
Rodzice
Jan Paweł II od początku podkreślał rolę rodziców w wychowaniu, twierdząc, że jest ona najważniejsza spośród wszystkich przypisanych nam w życiu funkcji. To rodzice są zobowiązani do bycia wzorem dla swego potomstwa. „Do rodziców, bowiem należy stworzyć taką atmosferę rodzinną, przepojoną szacunkiem i miłością do Boga i ludzi, aby sprzyjała całemu osobistemu i społecznemu wychowaniu dzieci. Dlatego rodzina jest pierwszą szkołą cnót społecznych, potrzebnych wszelkim społecznościom”.
Wychowanie
Jan Paweł II akcentował także wychowawcze posłannictwo rodziny. Opisywał, że rodzice przez wychowanie rodzą w pewnym sensie swoje dziecko powtórnie. „Wychowanie jest przede wszystkim obdarzaniem człowieczeństwem, obdarzaniem dwustronnym. Rodzice obdarzają swym dojrzałym człowieczeństwem nowonarodzonego człowieka, a ten z kolei obdarza ich całą nowością i świeżością człowieczeństwa, które ze sobą przynosi na świat”.
Według Ojca Świętego wychowanie jest wspieraniem rozwoju człowieka jako osoby, a więc istoty wolnej, rozumnej, odpowiedzialnej, która posiada bezwarunkową godność, spełniającą się w miłości. Dziecko ma prawo do uczestniczenia we wspólnocie, która dąży do zapewnienia rozwoju osobowego wszystkim swoim członkom. Podstawowym zadaniem rodziców jest uczenie dzieci miłości pełnej i prawdziwej. Dziecku potrzebne są autorytety, którym może zaufać.
Mikroklimat wychowania
Dzieci nie rodzą się z wrodzonymi wartościami, nie znają ich hierarchii – najlepszą i najprostszą drogą na ich poznanie jest rodzina. Papież podkreślał także, że rodzicielska troskliwość, akceptacja, wsparcie i opiekuńczość najsilniej wpływają na formowanie poczucia wartości u dziecka. Rodzina wychowawczo oddziałuje na dzieci poprzez stałe oddziaływanie zdrowej atmosfery życia rodzinnego, a ta wyraża się przez sposób tworzenia relacji międzyludzkich, kontakt zarówno werbalny, jak i pozawerbalny. Przejawia się to w sposobie zachowania się rodziców, ich stylu odnoszenia się do siebie i innych. Jan Paweł II nazywał to pedagogiką ukrytą. To właśnie kultura jest jednym z podstawowych składników tak zwanego psychologicznego mikroklimatu wychowania, w którym dojrzewa dziecko. Nie można uważać, że wychowanie odbywa się tylko wtedy, kiedy bezpośrednio odnosimy się do dziecka. Ono ma swój całokształt we wszystkich sytuacjach domowych, w których dziecko bierze udział, także bierny.
Szkoła
Jan Paweł II określił również, że szkoła powinna być miejscem formacji dzieci. „Nie należy produkować wykształconych, wyspecjalizowanych jednostek, lecz należy podjąć wysiłek prowadzenia do dojrzałego człowieczeństwa”. Powinnością szkoły jest wychowywanie do prawdy, czyli kształtowanie woli i świadomości, tak aby człowiek potrafił zrozumieć jej rolę i był na nią otwarty. Misją szkoły powinno być poszukiwanie, poznawanie i przekazywanie prawdy oraz pomoc w osiągnięciu dojrzałości moralnej.
