Temat „Hetmanatu” – ukraińskiej monarchii – nadal jest aktualny. Hetmanat Pawła Skoropadskiego był pierwszą próbą zbudowania ukraińskiego państwa narodowego w oparciu o idee umiarkowanie prawicowe, czyli o monarchię. Ponadto państwu ukraińskiemu, były przychylne mocarstwa europejskie w powojennej Europie. Monarchia istniała na terenie Ukrainy między kwietniem a grudniem 1918 roku.
Na początku 1918 roku na Ukrainie trwała wojna domowa pomiędzy czerwonymi (bolszewikami) a siłami Rady Centralnej (Socjaldemokraci, Narodowi Socjaliści). „Biali”, siły prorosyjskie oraz Ukraińscy anarchiści, pod dowództwem Nestora Machno, dopiero zaczynali wojskowo-polityczną działalność i nie zagrażali rządowi Rady. Jednakże w lutym 1918 roku Armia Czerwona zajęła Charków, Kijów i jeszcze kilka innych dużych miast. Narastał kryzys gospodarczy. Centralna Rada traciła popularność wśród ludu ukraińskiego i sąsiednich państw. Mimo to delegacja ukraińska brała udział w negocjacjach w Brześciu w imieniu Ukraińskiej Narodowej Republiki (UNR). Nie czekając na zakończenie negocjacji, delegacja UNR podpisała 9 lutego 1918 roku pokojowy traktat z Niemcami i zwróciła się o zgodę na użycie wojsk niemieckich do obrony przed bolszewikami, ponieważ Kijów już padł. Ale gdy Kijów został odbity przez Niemców, 1 marca 1918 roku, przywrócono władzę Centralnej Rady.
Rząd Centralnej Rady popełnił wiele błędów, natomiast rosło poparcie dla byłych carskich oficerów. Ukraińska scena polityczna potrzebowała zdecydowanych zmian. Rolnicy i żołnierze pragnęli rządów „twardej ręki”, która by zadbała o narodowe interesy, a także naprawiła gospodarkę kraju odrzucając socjalistyczne eksperymenty. Naród Ukrainy potrzebował dyktatora. Te żądania doprowadziły do zmiany władzy w kwietniu 1918 roku. Radę Centralną zastąpił rząd hetmana Pawła Skoropadskiego. Wówczas w Kijowie zwołano „kongres plantatorów zboża”, delegatami którego byli albo właściciele ziemscy, albo zamożni obywatele Ukrainy. Na urząd Hetmana Ukrainy powołano Pawła Skoropadskiego.
Instytucja hetm,anatu jest zjawiskiem wciąż mało znanym. Władza hetmana jest elekcyjna, ale dożywotnia, przypomina instytucję króla w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Zamach stanu Skoropadskiego odbył się niemal bezkrwawo, w nocy z 29 na 30 kwietnia 1918 r. Poplecznicy hetmana podporządkowali sobie wszystkie kluczowe obiekty Kijowa. Ogłoszono statut pod nazwą „List do całego narodu ukraińskiego”. Już w pierwszych aktach ustawodawczych rząd hetmański przywrócił własnoś
prywatną, wolny handel, szczególnie sprzedaż i kupno ziemi. Hetman, naciskając na żydowskie wspólnoty, w zasadzie nie przeszkadzał rozwojowi polskich pobratymstw, zgromadzeń. Polacy brali aktywny udział w lokalnych wyborach podczas panowania Skoropadskiego. Zgodnie z ustawą o tymczasowym ustroju państwowym na Ukrainie, hetman otrzymał niemal pełną władzę – został najwyższym zwierzchnikiem sądownictwa, dowódcą armii i głową całego państwa.
Paweł Skoropadski wywodził się ze szlachetnegorodu atamanów kozackich z Ukrainy. Jego przodkiem był I. I. Skoropadsky (1708-1722), który dowodził lojalnymi Kozakami w bitwie pod Połtawą przeciwko Szwedom. W tej bitwie przodek Skoropadskiego walczył po stronie Piotra I. Jeszcze za czasów caratu był ukraińskim arystokratą i właścicielem ziemskim. W Armii Rosyjskiej uzyskał stopień generała-porucznika i należał także do adiutantów imperatora Mikołaja II. W 1917 roku Skoropadski został wojskowym dowódcą Wolnego Kozactwa, dowodził także własnym oddziałem kawalerii.
W skład ukraińskiego hetmanatu wchodziły ziemie od wschodniego Wołynia do Krymu i zachodnia część Kubania. Kubań obecnie należy do Federacji Rosyjskiej. Natomiast Galicja i Lwów de facto były polskie, choć warto wspomnieć, że urzędnicy hetmanatu próbowali tam podjąć woją działalność. Państwo ukraińskie zostało uznane przez trzynaście państw świata. W tych niespokojnych czasach, był to pewien sukces Skoropadskiego. Hetman starał się zjednoczyć różne warstwy społeczne, różne grupy polityczne i sprawować nad nimi władzę. Strajki i działalność lewicowo-radykalnych sił były zakazane. W rządzie znaleźli się przedstawiciele dawnych kozackich rodzin, na przykład stanowisko ministra spraw zagranicznych objął dziedzic hetmańskiego rodu – Dmytro Doroszenko.
Rząd hetmanatu postanowił rozwiązać narastające problemy gospodarki kraju. Dość szybko zatwierdzono narodową walutę – karbowaniec, której wartość była wysoko w Europie oceniana. Rozwijał się przemysł. Państwo miało monopol na branżę cukrową i produkcję „horiłki” (ukraińskiej wódki). Kilka europejskich banków otworzyło w Kijowie przedstawicielstwa.
Pod koniec lipca 1918 roku Rada Ministrów hetmanatu ukraińskiego przyjęła ustawę o powszechnej służbie wojskowej. Jednak z liczby 300 000 ochotników, którzy mieli zostać zmobilizowani, zdołano zgromadzić w Armii Ukraińskiej niewiele ponad 60 000. W 60 proc. byli to oficerowie rosyjscy pozostali na swoich stanowiskach. Skoropadski wspierał organizacje ochotnicze, aby umocnić Białą Armię Ochotniczą. Ta jednak, mając pozornie dobre relację z hetmanatem, w rzeczywistości dążyła do innych celów.
Hetman Skoropadski dążył do odrodzenia tożsamości kulturowej i historycznej narodu ukraińskiego. W Kijowie i Kamieńcu-Podolskim powstały uniwersytety państwowe, w Połtawie Instytut Historyczno-Filologiczny.
W Kijowie działały: Państwowe Archiwum Ukraińskie, Narodowa Galeria Sztuki, Ukraińskie Muzeum Historyczne, Państwowa Biblioteka Narodowa, Ukraiński Teatr Dramatyczny oraz Opera, Ukraińska Orkiestra Symfoniczna, Ukraińska Akademia Nauk i wiele innych. Przeprowadzono reformę edukacji. W szkołach nauczano w języku ukraińskim ale były także lekcje z języka polskiego, niemieckiego i rosyjskiego.
Jednak później, w listopadzie 1918 roku, hetman popełnił poważny, wręcz katastrofalny błąd polityczny. Zatwierdził pewien manifest, w którym mówił o Ukrainie jako o „autonomicznym podmiocie nowego kraju – Federacji Rosyjskiej”. Tu chodzi o umowę z „białą Rosją”, nie z „czerwoną”. Było to spowodowane niestabilną sytuacją ekonomiczną, narastającą ofensywą ze strony bolszewików i anarchistów, a także kapitulacją mocarstw centralnych, z zawieszeniem broni włącznie. Tym dokumentem hetman zraził do siebie większość ukraińskich federalistów, wojska i inteligencji. Rozpoczął się masowy ruch powstańczy pod dowództwem dyrektora UNR Symona Petlury. Na wschodzie Ukrainydoszło do ogromnej rebelii anarchistów kierowanej przez Nestora Machno. Klskę hetmanatu znacznie przyspieszyło przejście jednostek wojskowych na stronę władz UNR. Śmierć ukraińskiej monarchii nastąpiła w ciągu pół miesiąca. Już w drugiej połowie grudnia hetman Skoropadski wyemigrował do Niemiec.
Hetmanat Skoropadskiego na Ukrainie miał mało szans na przetrwanie. Społeczeństwo wspierając na początku rządy hetmana oczekiwało od niego więcej niż zrobił. Naród ukraiński nie był gotowy do zaakceptowania monarchizmu. Społeczeństwo ukraińskie w większości popierało idee nacjonalistyczno-lewicowe, idee narodowego socjalizmu (S. Petlura), i ideę anarchokomunizmu (N. Machno). Dlatego Paweł Skoropadski nie potrafił zapewnić sobie masowej bazy społecznej. Być może ta baza powstałaby po wprowadzeniu w życie jego pomysłów reformy rolnej i bardziej udanej reorganizacji wojska.
Natomiast sam fakt istnienia i utrzymania władzy przez hetmanat w trudnych czasach wskazuje na to, iż sama idea monarchii na Ukrainie była rozumiana przez społeczeństwo i miała szansę na istnienie i rozwój.
