W Gdyni od 28 września do 1 października 2022 roku trwał XIV Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Niepokorni Niezłomni Wyklęci”. Bez przesady można powiedzieć, że jest to jedyny w świecie taki festiwal fabularnych i dokumentalnych filmów o historii z określonym przesłaniem ideowym. Wedle założeń organizatorów poznawanie przeszłości ma służyć wzmocnieniu wspólnoty, obronie wolności oraz utrwaleniu w pamięci historycznej zapomnianych postaci i epizodów z przeszłości. W ciągu czterech dni można było obejrzeć ponad sto filmów fabularnych i dokumentalnych polskich i zagranicznych.
Jednakże festiwal to nie tylko filmy. Imprezie towarzyszą wystawy, odbywają się debaty i panele dyskusyjne, promocje książek oraz spotkania z twórcami i bohaterami filmów. Wśród ośmiu prezentowanych wystaw warto wymienić dwie: „Misja: USA Kornel Morawiecki w Stanach Zjednoczonych w 1988 roku” oraz „Lipcowi” – wystawę Instytutu Pileckiego złożoną z fotografii i zdjęć ofiar obławy augustowskiej – około 500 mężczyzn, kobiet i dzieci aresztowanych przez Sowietów w lipcu 1945 r. i zamordowanych w nieznanym miejscu i czasie.
W trakcie festiwalu odbyło się ponad dwadzieścia debat i paneli dyskusyjnych. Chciałbym wspomnieć o dwóch. W pierwszym dniu toczyła się interesująca dyskusja „Solidarność Walcząca” – organizacja niepokorna, zwycięska, inspirująca, w której brali udział świadkowie historii: Marek Czachor, Andrzej Kołodziej, Jan Nebecio i Roman Zwiercan oraz historycy: dr Paweł Piotr Warot dyrektor Oddziału IPN w Gdańsku, Mateusz Smolana dyrektor Instytutu Dziedzictwa Solidarności, dr Andrzej Chmielecki prezes Radia Gdańsk; moderatorem był red. Jan M. Ruman. Jej najbardziej interesujących motywem były początki „Solidarności Walczącej” w Trójmieście – zapamiętane przez poszczególnych uczestników wydarzeń w odmienny sposób.
Moderatorem drugiej dyskusji „Czy diabeł ma dziś tylko twarz Putina?”był red. Jacek Karnowski. Udział w niej wzięli: prof. Andrzej Przyłębski były ambasador RP w Niemczech i Bronisław Wildstein, a prowadzący odczytał list nieobecnej Teresy Bochwic. Kanwą dyskusji była mało znana myśl prof. Anny Pawełczyńskiej, a szczególnie jej książka „Głowa hydry. O przewrotności współczesnego zła”. Paneliści odnosili się do twierdzenia Pawełczyńskiej o totalitarnym potencjale współczesnego relatywizmu i płynących stąd zagrożeniach dla ludzkiej wolności.
W tym roku przyznano nagrody w około dziesięciu kategoriach. Nagrodę główną w konkursie filmów polskich otrzymał „1939 – oblężenie Warszawy” reżyserii Eugeniusza Starky’ego. W konkursie dokument międzynarodowy zwyciężył film „Plai. Droga przez góry” w reżyserii Evy Dzhyshyashvili; film „Mauretańczyk” w reżyserii Kevina Macdonalda został nagrodzony w konkursie filmu fabularnego o tematyce historycznej. Nagrodę im. Janusza Krupskiego ufundowaną przez Fundację Rodziny Witaszków przyznano filmowi „Dzielnieśmy stali, celnie rzucali” w reżyserii Marii Dłużewskiej. Oprócz tego w wymienionych kategoriach konkursowych przyznawano wyróżnienia.
Obok konkursów filmowych odbywały się konkursy radiowe i wideoklipów. W konkursie radiowym nagrodę główną przyznano audycji „Obraza obrazu” zrealizowanej przez Mariusza Kamińskiego, a w konkursie wideoklipów nagrodę główną zdobył klip „Dużo małych Cudów” (wykonawca Kuba Knap, reżyseria: Paweł Milewski i Kamil Ruszkowski). Pełna lista laureatów znajduje się na stronie internetowej festiwalu.
Tradycją festiwalu jest honorowanie osób i instytucji, które w szczególny sposób przyczyniły się do przywrócenia pamięci historycznej lub działały na rzecz odzyskania wolności i niepodległości. Platynowy Opornik XIV Międzynarodowego Festiwalu Filmowego NNW otrzymał Mirosław Chojecki, twórca NOW-ej.
Sygnet Niepodległości otrzymali: Piotr Majchrzak (pośmiertnie), który był najmłodszą ofiarą stanu wojennego w Poznaniu, śmiertelnie pobity przez funkcjonariuszy ZOMO w maju 1982 r., kpt. Krzysztof Flizak, najmłodszy żołnierz gen. Władysława Andersa i weteran wojny w Korei; kpt Władysław Dąbrowski, żołnierz armii gen. Władysława Andersa, major Zenon Wechmann, ps. ,,Czarny Wilk”, prezes Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego Oddziału Wielkopolskiego i uczestnik drugiej konspiracji oraz wydarzeń Czerwca’56 i generał Stanisław Maczek (pośmiertnie).
Nagrodę „Drzwi do Wolności” otrzymali: Bożena Magott i Krzysztof de Junien (ps. Christophe Jussac) – dziennikarze paryskiego Radia Solidarność i Radia Wolna Europa, Polskie Koleje Państwowe za zaangażowanie w ochronę dziedzictwa kulturowego Tamás Molnár –węgierski działacz opozycji antykomunistycznej, Petr Blažek – historyk i inicjator wzorowanym na NNW Festiwalu „Niezłomni i ofiarni”, KS Gedania Gdańsk –najstarszy polski klub piłkarski działający w Gdańsku, Wit Kaczanowski – grafik, malarz i rzeźbiarz, Natalia Ponomariowa i Wołodymyr Grigorienko – założyciele starobielskiej organizacji Praw Człowieka „Wola”, która zajmuje się dokumentowaniem zbrodni rosyjskich na Ukrainie.
Podczas festiwalu działała Akademia Filmowa, która organizowała warsztaty scenariuszowe i montażowe dla młodych adeptów sztuki filmowej. Swoistą tradycją gdyńskiego festiwalu są Retrospektywy. Jest to festiwal w wersji skróconej trwający dwa dni, który odbywa się w poszczególnych miastach w Polsce i za granicą.
