Kiedy pisałam o mieszkańcach Buczy, to często byli to ludzie, których znałam osobiście. Na przykład swojego sąsiada Wołodymyra Kowalskiego, który jako jeden z pierwszych bohatersko zginął w obronie Buczy – mówi Lubow Krupnyk z ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej w rozmowie z Krzysztofem Brzechczynem.
Krzysztof Brzechczyn: W jaki sposób powstawała wystawa „Ukraina. Wojna w Europie”?
Lubow Krupnyk: Praca nad wystawą rozpoczęła się już w marcu 2022 r. Jej autorzy – tak jak ja – musieli uciekać ze swoich domów. Wystawa została przygotowana przez Ukraiński Instytut Pamięci Narodowej na zamówienie Ministerstwa Kultury i Polityki Informacyjnej rządu Ukrainy, a partnerami ze strony polskiej było między innymi Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Historii Polski oraz Instytut Pileckiego.
Skąd Pani pochodzi?
Pochodzę z Galicji, urodziłam się koło Lwowa, ale uczyłam się i mieszkałam w Kijowie, a przez ostatnie osiem lat w Buczy koło Kijowa. Wyjechałam z Buczy 25 lutego, kiedy jeszcze miasto nie było okupowane.
O czym opowiada wystawa?
Wystawa przedstawia przebieg wojny na Ukrainie na przykładzie losów indywidualnych ludzi. Ponadto wyjaśnia, dlaczego Rosja zaczęła wojnę z Ukrainą i jakie są jej prawdziwe przyczyny. Wystawa ma przypominać o rosyjskiej agresji, gdyż z czasem temat wojny się rutynizuje, a dla wielu ludzi z innych państw wojna na Ukrainie staje się obcą wojną, która ich nie dotyczy. Autorzy wystawy chcą natomiast podkreślić, że ta wojna dotyczy każdego, zwłaszcza narody Europy.
Gdzie dotychczas była eksponowana wystawa?
W kilku europejskich miastach. Pierwsze otwarcie wystawy nastąpiło w dniach, kiedy Europa świętuje zwycięstwo nad III Rzeszą Niemiecką: 8 maja wystawa była prezentowana w Kijowie, 9 maja – w Warszawie i Wilnie, 18 maja – w Berlinie, Bambergu i Frankfurcie. Wystawa jest dostępna w ukraińskiej, polskiej, litewskiej, angielskiej i niemieckiej wersji językowej.
W jakich miastach Polski wystawa była eksponowana?
Po raz pierwszy w Warszawie, a od 24 sierpnia do końca września będzie można ją obejrzeć w Poznaniu, na terenie Muzeum Sztuk Użytkowych na Wzgórzu Przemysława. Uroczyste otwarcie wystawy nastąpiło 1 września 2022 roku przy wsparciu Muzeum Narodowego. Jesteśmy otwarci na prezentację wystawy w innych miastach Polski.
Na czym polegał Pani udział w tworzeniu wystawy?
Brałam udział w pracach koncepcyjnych i opracowałam plansze o miastach i ludziach, którzy walczyli z rosyjskim najeźdźcą. Autorzy kontaktowali się w trybie zdalnym, aby opracować jej scenariusz. Każdy z czternastu autorów otrzymał temat, który następnie opracowywał. Wystawa była przygotowywana w niebywałym pośpiechu, ponieważ na bieżąco musieliśmy aktualizować informacje.
W jaki sposób zbierano materiały do wystawy?
Kiedy pisałam o mieszkańcach Buczy, to często byli to ludzie, których znałam osobiście. Na przykład swojego sąsiada Wołodymyra Kowalskiego, który jako jeden z pierwszych bohatersko zginął w obronie Buczy. Przeprowadziłam rozmowę z jego żoną, która przesłała mi jego zdjęcia. Podobnie jest z historią lekarki z Buczy Iryny Jazowej ratującej ludzi w okupowanym mieście i pomagającej kobiecie w ciąży urodzić zdrowe dziecko. Ona też uratowała mężczyznę, którego ranili rosyjski okupanci. Przeprowadziłam z nimi rozmowy w trybie zdalnym, a oni przysłali mi swoje zdjęcia. Wszyscy przedstawieni na wystawie zgodzili się na opisanie ich historii albo ich rodzin. Również agencje prasowe udostępniały nam swoje zdjęcia.
Dr Lubow Krupnyk pracuje w ukraińskim Instytucie Pamięci Narodowej. W latach 2017–2018 r. była stypendystką Programu Stypendialnego im. Lane᾿a Kirklanda na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. w Poznaniu. Do Polski przyjechała po wybuchu wojny na Ukrainie. Interesuje się między inni historią Wydziału Wschodniego Solidarności Walczącej i współpracą tej organizacji z ruchami niepodległościowymi na terenie byłego Związku Sowieckiego okresu pierestrojki i po upadku imperium sowieckiego.
