Zaburzenia lękowe, depresyjne, cyberprzemoc, czyli jak pandemia wpłynęła na psychikę dzieci i młodzieży.

Współcześni nastolatkowie oraz dzieci oprócz codziennych wyzwań związanych z umiejętnościami społecznymi, budowaniem tożsamości i samooceny, dynamicznym kształtowaniem i rozwijaniem bliskich relacji, poznawaniem i błądzeniem we własnej emocjonalności czy angażowaniu się w wyzwania edukacyjne, mierzą się również z zupełnie nową rzeczywistością – pandemią. Zdalne nauczanie, brak możliwości spotkania z kolegami z klasy, wiele godzin spędzanych przed ekranem komputera i niepewność wobec egzaminów, a jedyny ruch to przejście z łóżka do fotela – oto z czym zmagają się w czasach pandemicznych nasze dzieci. Zmiana sposobu funkcjonowania, który był dla naszych dzieci jak dotąd naturalny dotkliwie wpłynęła na stan ich zdrowia psychicznego. Które zjawiska najmocniej odbiły swoje piętno na psychice młodych ludzi? W jaki sposób jako dorośli możemy wspierać nasze dzieci w nowej rzeczywistości?

Psycholodzy podkreślają, że uczestnictwo w życiu społecznym i kontakty z rówieśnikami sprzyjają zdrowemu rozwojowi najmłodszych. W przypadku dzieci, ale również dorosłych utrzymywanie regularnych kontaktów rówieśniczych chroni je m.in. przed:

- Autopromocja - KLIKNIJ NA GRAFIKĘ-

• stresem emocjonalnym,
• osłabieniem funkcji poznawczych,
• nadmierną masą ciała (regularna aktywność fizyczna, nieprzejadanie się).

Wpływ epidemii koronawirusa przybrał różne formy zmian w emocjonalności i zachowaniach najmłodszych. Niekiedy przybrała ona postać utrzymującego się przez dłuższy czas gorszego samopoczucia czy też mniejszych lub większych problemów z nauką. Niektóre dzieci jednak znacznie dotkliwiej odczuły konieczność dostosowania się do nowej sytuacji epidemiologicznej. Pandemia spowodowała, że najmłodsi znacznie częściej doświadczają zaburzeń lękowych, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych (doświadczanie natrętnych myśli), depresji, samoookaleczeń, zaburzeń odżywania, nadużywania alkoholu czy uzależnienia od technologii. W Stanach Zjednoczonych opublikowano raport z którego wynika, że napięcia i lęki związane z poczuciem braku kontroli u sześciolatków wzrosły aż o 30%. W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy psychiatrzy odnotowali także częstsze występowanie zaburzeń nerwicowych, problemów ze snem i apetytem, a także zespołu stresu pourazowego (PTSD). Natomiast z danych Komendy Głównej Policji dowiadujemy się, że w 2020 r. zanotowano wzrost liczby prób samobójczych ze skutkiem śmiertelnym podejmowanych przez osoby poniżej 18. roku życia (w 2020 r. życie odebrało sobie w Polsce aż 107 dzieci i nastolatków, wobec 98 rok wcześniej). Nastolatkowie mówią również o zwiększonej liczbie występowania aktów przemocy domowej..

Warto również wspomnieć, że jest pewna grupa nastolatków, która doznawała przed pandemią trudnych doświadczeń w związku z uczestnictwem w życiu szkolnym, takich jak przemoc rówieśnicza i izolacja dała im pewnego rodzaju „oddech” wobec tych wydarzeń. Inni z kolei, mimo odcięcia się od relacji rówieśniczych, nadal dotkliwie doświadczają przemocy z ich strony poprzez wirtualne akty w postaci cyberprzemocy. Znaczna większość dzieci i młodzieży jednak zmaganie się z trudnościami dnia codziennego oparła na wsparciu rówieśników, spędzaniu z nimi czasu i przebywaniu poza domem. zZ tego powodu, wiele schorzeń zdrowia psychicznego znajduje swoje źródło i przyczynę w przymusowej izolacji.

W jaki sposób rodzice mogą wesprzeć swoje dzieci w przetrwaniu trudnego czasu pandemii? Oto kilka pomocnych sposobów:

• Warto wyjść z pytaniem o potrzeby – „Czego potrzebujesz?”, „Co jest trudne?”, „Jak mogę Ci pomóc”. Pytania te otwierają przestrzeń do wspólnego dialogu. W ten sposób łatwiej jest wspólnie wypracować pomysły rozwiązania trudnej sytuacji, zamiast wyjść od razu z gotową radą i receptą. Nie ma bowiem gotowych recept, gdyż każdy z nas różni się od innych.

• Pomóżmy znaleźć dziecku pozytywne bodźce – dla wielu z dzieci czas epidemii spowodował ograniczenie ilości pozytywnych bodźców. Jako dorośli możemy pomóc naszym dzieciom zastanowić się w jaki sposób ponownie dostarczyć miłych wrażeń i emocji. Spróbuj zadać pytania: „Co o tym myślisz?”, „Czy to byłby dobry pomysł?”. Nie narzucajmy konkretnych pomysłów, gdyż poprzez pytanie i wspólne szukanie rozwiązań uczymy młode osoby zastanawiania się nad sobą i swoimi potrzebami. Może być im później łatwiej podejmować samodzielne decyzje, kiedy tego wsparcia z zewnątrz nie będzie.

• Akceptujmy uczucia – emocje takie jak smutek, złość, lęk, radość były i są w nas zawsze. W czasie pandemii dzieci i młodzież odczuwa je jednak mocniej, a niektóre stają się bardziej dominujące. Przeżywanie różnych emocji z racji zmiany kontekstu i sytuacji jest jednak naturalne i niekiedy pomysł, aby zlikwidować to co jest naturalne, nie jest dobry. Porównać to można do piłki plażowej na siłę wpychanej do wody – im mocniej ją napieramy, tym mocniej wyskakuje. Podobnie jest z emocjami. Im bardziej ich nie chcemy, tym jest nam z nimi trudniej. Emocje muszą bowiem niekiedy przez nas „przejść”. Zazwyczaj jednak uczymy nasze dzieci, aby „nie czuć”, „nie przeżywać”. Pozwolenie na czucie pewnych emocji daje jednak często więcej przestrzeni na dalsze działanie. Pamiętajmy, że depresja przejawia się w pustce lub odcięciu od emocji. Depresja nie jest smutkiem. Jest skumulowaniem negatywnych myśli o sobie, które sprawiają, że te uczucia są silniejsze. Zaakceptujmy te uczucia poprzez wyrażenia: „Może Ci być ciężko”, „To jest trudne” , „Wspólnie się zastanowimy”. Może to wówczas przynieść ulgę.

• Doceńmy wysiłek –nawet najmniejszy postęp dziecka wykonany wobec najmniejszej przeciwności niech będzie przez nas dorosłych zauważony.

• Zadbajmy o aktywność fizyczną – zapytajmy dziecka w jaki sposób chciałoby spędzić czas wolny. Nie narzucajmy jednak gotowych rozwiązań. Im więcej staramy się wchodzić z naszymi dziećmi w relację współpracy, tym więcej kreatywnych pomysłów otrzymamy od nich. Dzieci w wieku wczesnoszkolnym lubią być w pozycji eksperta – widzą wówczas, że szanujemy ich zdanie. Nie mów: „Słuchaj, zrobimy to i to”, bo ja tak myślę jako dorosły, tylko „Jaki Ty masz pomysł?”. Od naszych dzieci możemy czerpać niezwykle dużo kreatywności.

• Nie karm dzieci własnymi lękami – dzieci w wieku wczesnoszkolnym niezwykle mocno żyją lękami rodziców. Pamiętajmy, że nasze pociechy niezwykle mocno przejmują lęki dorosłych. „Teraz jest wszystko takie straszne i sobie nie poradzimy” – jeśli dziecko słyszy często od nas takie słowa, wówczas czerpie nasze negatywne emocje. Mówiąc natomiast: „Jest ciężko, ale sobie poradzimy”, „Rzeczywiście to jest nieprzyjemne, ale jakoś sobie damy radę” – wówczas nie obciążamy naszym lękiem dziecka i wprowadzamy poczucie bezpieczeństwa w jego stan ducha.

• Zwróć uwagę na zbyt częste przebywanie na urządzeniach elektronicznych – niekiedy trudno jest uniknąć wielogodzinnego przesiadywania przed komputerem w przypadku edukacji zdalnej. Niekiedy jednak dziecko niemal każdą wolną chwilę spędza przed białym ekranem. Dlaczego tak się dzieje? Jeśli powtarzamy pewną czynność bardzo często i jest ona dla nas przyjemnością, zazwyczaj ma ona czynnik regulacji emocji. Jeśli dziecko czuje silny smutek, silną złość lub silny lęk i nie umie inaczej sobie z nim poradzić (gdyż nie zostało nauczone lub otoczenie mu w tym nie pomaga), wówczas ucieka się do wirtualnego świata. Regulować emocje możemy tymczasem poprzez ich akceptację, poszukiwanie innych przyjemności, nazywanie swoich myśli, chodzenie na siłownię, uprawianie sportu. Pamiętajmy, że musimy zaoferować dziecku „coś w zamian”. Samo zabranie telefonu czy zablokowanie komputera nie rozwiąże problemu. Na płaszczyźnie współpracy pomóżmy dziecku wykreować w zamian nową ciekawą aktywność.

Pamiętajmy również, iż aby osiągnąć bezpieczeństwo emocjonalne i psychiczne, niezbędne jest pojawienie się czterech czynników w relacji z dzieckiem: bliskość (tworzenie trwałych, bliskich więzi), komunikacja (spędzaniu czasu razem i wspólna zabawa), kontrola (dzieci powinny uczyć się kontroli nad własnym zachowaniem wraz z wiekiem) oraz wyrozumiałość (wyrozumiałe podchodzenie do obaw i trudności doświadczanych przez dzieci).

Skorzystaj z programu UPRIGHT na Dolnym Śląsku!

W ramach profilaktyki zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w całej Polsce uruchamiane są pilotażowe projekty prowadzone przez środowiskowe centra zdrowia psychicznego. Na Dolnym Śląsku w ramach działań Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego wystartował właśnie program UPRIGHT, który przeprowadza szkolenia dla nauczycieli oraz zajęcia dla dzieci i rodziców, które pomogą im w nauce kompetencji społeczno-emocjonalnych oraz radzenia sobie z porażkami. Szerokie wdrożenie programu promocji zdrowia UPRIGHT jest jednym ze skutecznych narzędzi wspierających uczniów klas V-VIII (12-14lat) w poprawie i utrzymaniu dobrej kondycji psychicznej, co w efekcie zapobiega przyszłym zaburzeniom psychicznym, emocjonalnym oraz uzależnieniom behawioralnym u młodych ludzi. Program dostarcza sprawdzonych narzędzi budujących odporność psychiczną wśród nastolatków oraz jest źródłem rzetelnej wiedzy nt. zdrowia psychicznego i uczy wielu istotnych umiejętności, tak aby dzieci i młodzież, a także rodzice lepiej radzili sobie w życiu z pojawiającymi się trudnościami. Oba podmioty lecznicze zaangażowane w program zapewniają profesjonalna kadrę przygotowaną do wdrażania programu UPRIGHT – lekarzy psychiatrii dziecięcej, psychologów, psychoterapeutów, pedagogów i terapeutów uzależnień. Do udziału w projekcie zostanie zaproszonych 10 gmin województwa dolnośląskiego, ok. 15 szkół podstawowych, 250 nauczycieli oraz 600 rodziców. Już teraz sprawdź czy Twoja szkoła bierze udział w projekcie UPRIGHT!

Rodzicu! Tutaj możesz zgłosić się, jeśli Twoje dziecko potrzebuje pomocy! Lista podmiotów [DOLNY ŚLĄSK]:

• Wrocławskie Centrum Zdrowia Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, ul. Samuela Bogumiła Lindego 19-21, 51-138 Wrocław, pzp-rejestracja@spzoz.wroc.pl, 71 355 63 61, 71 355 65 18 2.
• Centrum Neuropsychiatrii „Neuromed” Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, ul. Białowieska 74A, 54-235 Wrocław, sekretariat@neuropsychiatria.com, 71 350 17 80, wewn. 303, 516 021 956, 71 350 17 30 wewn. 47
• Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Gromkowskiego, ul. Koszarowa 5, 51-149 Wrocław, sekretariat@szpital.wroc.pl, 71 395 74 26, 71 326 13 27 do 31
• Dzienny Ośrodek Psychiatrii i Zaburzeń Mowy dla Dzieci i Młodzieży, ul. Wołowska 9, 51-116 Wrocław, sekretariat@dopdim.pl, 71 352 84 12, 71 352 79 91
• CPTP SALUS Spółka z o. o., ul. Jarzębinowa 7, 55-095 Długołęka, salus.dlugoleka@gmail.com, 789 027 125
• Oddział Fundacji „Promyk Słońca” Centrum Diagnostyczno-Rehabilitacyjne NZOZ, ul. Swobodna 8a, 50-088 Wrocław, fundacja@promykslonca.pl, 71 782 77 77
• Ośrodek Środowiskowej Opieki Psychologicznej i Psychoterapeutycznej dla Dzieci i Młodzieży w Mikoszowie przy Stowarzyszeniu Św. Celestyna, Mikoszów 27, 57-100 Mikoszów, poradnia_psych@celestyn.pl, 727 545 999
• Psychologus Poradnia, ul. Długa 28A, 51-180 Psary, psychologus@icloud.com, 601 933 410
• Poradnia dla Dzieci i Młodzieży. Psychoterapia i Rozwój, Radomierz 60a, 58-520 Radomierz, biuro@erapsyche.com, 690 007 818 10.
• Specjalistyczny Szpital im. dra Alfreda Sokołowskiego, ul. Batorego 4, 58-300 Wałbrzych, sekretariat@zdrowie.walbrzych.pl, 74 648 97 42, 74 648 96 00 11.
• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Ars Medica” Sp. z o. o., ul. M. Konopnickiej 4, 58-100 Świdnica, ars-medica@wp.pl, 74 852 03 67
• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Reha-Med”, ul. Garncarska 3, 58-200 Dzierżoniów, jacekprysak@interia.pl, 74 831 70 00
• Polkowickie Centrum Usług Zdrowotnych – Zakład Opieki Zdrowotnej S. A., ul. Kardynała B. Kominka 7, 59-101 Polkowice, pcuz@pcuz.pl, 74 746 08 00
• Dolnośląskie Centrum Zdrowia Psychicznego Dzieci i Młodzieży w Lubinie Sp. z o. o., ul. Marii Konopnickiej 5, 59-300 Lubin, poczta@dczpdm.lubin.pl, 726 700 774
• Wielospecjalistyczny Szpital – Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Zgorzelcu, ul. Warszawska 30, 59-900 Zgorzelec, sekretariat@spzoz.zgorzelec.pl, 75 772 29 00
• Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Bolesławcu, ul. Aleja Tysiąclecia 30, 59-700 Bolesławiec, sekertariat@szpitalpsychiatryczny.pl, 75 616 26 48, 75 616 26 48 wew. 317, 506 192 824
• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Powiatowe Centrum Zdrowia Sp. z o. o., ul. Gustawa Morcinka 7, 59-600 Lwówek Śląski, sekretarit@pczlwowek.pl, 75 782 01 04