W wielu miejscach naszego kraju – w związku z pandemią koronawirusa – ustawiane są tzw. karawaki, czyli krzyże morowe. To tradycja wywodząca się jeszcze ze średniowiecza. Krzyże takie ustawiano lub noszono z wiarą, że – w połączeniu z zanoszoną przed nimi żarliwą modlitwą – stanowić będą skuteczną ochronę przed zarazą. Nie ma w nich niczego przeciwnego wierze pod warunkiem, że nie traktuje się ich jako magicznych amuletów, ale jako pobudkę do modlitwy.
Karawaka (karawika) ma formę krzyża patriarszego, składającego się z belki pionowej i dwóch poprzecznych ramion (górnego, krótszego – symbolizującego tzw. titulus, czyli deskę z napisem „INRI” umieszczaną nad głową ukrzyżowanego Jezusa, oraz dolnego, dłuższego). Belka pionowa miała zakończenia w kształcie „kwiatu kąkolu”. W „klasycznej” wersji – przyjętej najprawdopodobniej w czasach Soboru Trydenckiego – na krzyżu umieszczano siedem krzyżyków i 18 pierwszych liter pierwszych (lub najważniejszych) wyrazów z łacińskiej modlitwy tzw. błogosławieństwa św. Zachariasza, będącego kierowaną do Boga modlitewną prośbą, by mocą Krzyża Chrystusa uwolnił i ochronił modlącego się oraz konkretne miejsce od mocy szatańskich oraz zarazy. Owe modlitewne inwokacje są fragmentami Psalmów lub do nich nawiązują.
Nazwa krzyża pochodzi od hiszpańskiego miasta Caravaca de la Cruz, gdzie znajdował się (obecnie jest tam jego kopia) najbardziej znany taki krzyż, otaczany czcią pektorał z relikwią Krzyża Świętego, który według legendy przyniesiony został przez dwa anioły w XIII w. (być może jednak przywieźli go z Ziemi Świętej krzyżowcy). Krzyż ten zasłynął wieloma cudami, m.in. ochronił miasto przed przeróżnymi klęskami i jako taki – dla ochrony przed wszelkimi nieszczęściami (najczęściej „morowym powietrzem”) – powielany był w rozlicznych kopiach na całym świecie. Krzyż ten – jak w Encyklopedii Staropolskiej pisze Zygmunt Gloger – „stał się głośnym zwłaszcza r. 1545 we Włoszech podczas zarazy morowej w mieście ówczesnego soboru Trydencie”.
Warto nadmienić, że podobną formę „karawaki” ma także średniowieczny relikwiarz z cząstką Krzyża znajdujący się na Świętym Krzyżu.
Przez Krzyż Twój, Jezu, wybaw nas od morowego powietrza!
