Profilaktyka orężem w walce z chorobą nowotworową – Dolnośląski Program Profilaktyki Raka Jelita Grubego

Nowotwory są jedną z najczęściej występujących przyczyn śmierci na świecie. Z raportu WHO – Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że rak w tym zakresie plasuje się na drugim miejscu. Jeśli chodzi o umieralność na raka, to największy w niej udział mają odpowiednio: u pań – rak piersi (16,5 proc. wszystkich zgonów), a wśród panów – rak płuca (24 proc. zgonów). Zaś najczęściej występującymi nowotworami są: rak piersi wśród kobiet (29 proc.) i rak prostaty wśród mężczyzn (23 proc.).

W Polsce z powodu nowotworów złośliwych umiera statystycznie 237 osób na 100 tys. populacji. Choroby te są drugą przyczyną zgonów w naszym kraju zaraz po chorobach układu krążenia.

- Autopromocja - KLIKNIJ NA GRAFIKĘ-

Natomiast na nowotwory choruje u nas rocznie ok. 180 tys. osób. Według statystyk, najwięcej zachorowań u pań dotyczy: raka piersi (22 proc.), raka jelita grubego (10 proc.), raka płuca (9 proc.). Jeśli chodzi o mężczyzn, najwięcej panów choruje na: raka prostaty (20 proc.), raka płuca (17%), raka jelita grubego (12 proc.).

Rak jelita grubego plasuje się zatem na drugiej pozycji u pań i trzeciej u panów, jeśli chodzi o zachorowania. W Polsce każdego roku diagnozuje się około 18 tys. zachorowań na raka jelita grubego. Pięcioletnie przeżycie pacjentów z tym nowotworem wynosi średnio 53 proc., czyli w przypadku tego nowotworu szanse na przeżycie pięciu lat od postawienia diagnozy ma mniej więcej 53 proc. pacjentów. Oczywiście chodzi tu o średni wskaźnik przeżyć 5-letnich dla wszystkich grup wiekowych. W praktyce wskaźnik ten różni się w zależności od grupy wiekowej – najniższy jest w populacji osób 75+, a najwyższy w grupie osób młodych. 

Pamiętajmy, że możemy jednak wiele zrobić, żeby zapobiegać zachorowaniom na raka jelita grubego i skutecznie go leczyć. Na potencjalne zachorowanie mają wpływ czynniki zewnętrzne, na które my sami mamy wpływ, jak styl życia: palenie papierosów, nieodpowiednia dieta, otyłość, brak ruchu. Jednak jednym z najważniejszych czynników ryzyka raka jelita grubego jest wiek. 90% przypadków tej choroby wykrywa się u osób po 50 roku życia. Ze statystyk wynika, że rozpoznanie raka często stawia się zbyt późno – już w momencie wystąpienia przerzutów. Wynika to z faktu, że nowotwór jelita grubego jest chorobą podstępną i atakuje nie dając żadnych objawów a szansa na wyleczenie jest największa we wczesnym stadium choroby, jak w przypadku każdego nowotworu.

„Pacjenci często nie mają świadomości, że wczesny rak jelita grubego może nie dawać o sobie znać w żaden sposób. Zachęcani do badań profilaktycznych odpowiadają, że przecież czują się świetnie i nie mają problemów z jelitami. Zgłaszają się do lekarza zwykle w momencie wystąpienia krwawienia z odbytu lub znacznej utraty wagi, albo nieprawidłowych wyników badań krwi. To pokazuje jak ważna jest profilaktyka, wykonywanie badań diagnostycznych. Tymczasem około 30% osób po 50 roku życia ma w jelicie grubym zmiany przedrakowe zwane potocznie polipami.”

– komentuje Dr n. med. Ireneusz Pawlak z Dolnośląskiego Centrum Onkologii we Wrocławiu

Większość przypadków raka jelita grubego powstaje właśnie z polipów. Polipy najczęściej nie dają żadnych objawów. Część polipów nigdy nie przekształci się w raka, jednak wykonywanie badań w celu ich wykrycia i usunięcia znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy jelita grubego.
Wykrywanie i usuwanie zmian w obrębie jelita grubego umożliwia badanie endoskopowe, czyli kolonoskopia. Polega ono na wprowadzeniu do jelita giętkiego wziernika zwanego endoskopem, zaopatrzonego w źródło światła. W czasie badania ogląda się błonę śluzową całego jelita grubego. Większość zmian można usunąć w czasie badania endoskopowego za pomocą specjalnych narzędzi wprowadzanych przez kanał endoskopu.

„Zdarza się czasami, że po zbadaniu pod mikroskopem usuniętej zmiany, otrzymujemy informację, że było w niej obecne ognisko wczesnego raka. W zależności od sytuacji pacjent może wymagać jeszcze leczenia uzupełniającego, ale w części przypadków już sama kolonoskopia z usunięciem polipów jest wystarczająca do wyleczenia.”

– dodajeDr n. med. Ireneusz Pawlak z Dolnośląskiego Centrum Onkologii we Wrocławiu.

U osób, które nie decydują się na kolonoskopię istnieje możliwość zastosowania innych metod wczesnej diagnostyki. Jedną z tych metod jest badanie kału w kierunku obecności krwi utajonej. Zazwyczaj nie wykrywa ono polipów, czy zmian, które w większości przypadków nie krwawią, ale może wykryć obecność raka jeszcze przed wystąpieniem dolegliwości. Dzieje się tak dlatego, że w początkowym stadium rak jelita grubego powoduje krwawienia niewykrywalne gołym okiem. Badanie kału metodami chemicznymi pozwala na stwierdzenie obecności nawet niewielkiej ilości krwi. Dodatni wynik testu wymaga dalszej diagnostyki, tzn. wykonania kolonoskopii.

„Badania kolonoskopowe są niezwykłym orężem w walce z chorobą nowotworową w zakresie jelita grubego. Według wielu danych wystarczy dwa razy w życiu w odstępach czasu zrobić badanie kolonoskopowe, żeby w większości przypadków nigdy nie mieć problemów w tym obszarze. Niestety zgłaszalność osób, dla których dedykowane jest to badanie, jest w dalszym ciągu na niewystarczającym poziomie, dlatego poszukujemy niekonwencjonalnych metod – testy na krew utajoną w kale, by przekona społeczeństwo do konieczności wykonania tego badania.”

– mówi Paweł Zawadzki, Pełnomocnik ds. Rozwoju Dolnośląskiego Centrum Onkologii.

Na Dolnym Śląsku władze samorządu województwa widząc ogromną potrzebę profilaktyki raka jelita grubego zainicjowały i finansują Dolnośląski Program Profilaktyki Raka Jelita Grubego oparty właśnie na testach na krew utajoną w kale.

„Dane, które docierają do mnie z marszałkowskich szpitali pokazują, że pacjenci na leczenie trafiają zbyt późno – w zaawansowanym stadium choroby nowotworowej. Nowotwór jelita grubego bardzo często rozwija się przez długie lata, nie dając żadnych objawów. To jeden z przykładów „cichego zabójcy”. Profilaktyka to szansa na wykrycie raka we wczesnym stadium choroby, zatem większe prawdopodobieństwo całkowitego wyleczenia.”

– mówi Marcin Krzyżanowski, Wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego, inicjator Projektu.

Samorząd województwa dolnośląskiego wspólnie z marszałkowskim szpitalem – Dolnośląskim Centrum Onkologii we Wrocławiu realizuje Dolnośląski Program Profilaktyki Raka Jelita Grubego. W Programie wykorzystuje się szybkie testy, dzięki którym możliwe jest oznaczenie krwi utajonej w kale, niewidocznej gołym okiem. Testy są pierwszym etapem w diagnostyce raka jelita grubego i uzupełniają w tym zakresie badania przesiewowe – kolonoskopię. Pacjent wraz z pozytywnym wynikiem testu otrzymuje informację gdzie może wykonać badanie kolonoskopowe, ze szczególnym uwzględnieniem ośrodków najbliższych miejscu jego zamieszkania. W ten sposób, jeśli wykryte zostaną zmiany nowotworowe, pacjent trafia na ścieżkę kompleksowej opieki onkologicznej. Dolnośląski Program Profilaktyki Raka Jelita Grubego, to projekt skoncentrowany na wczesnym wykrywaniu choroby, tak, żeby umożliwić pacjentowi szybkie leczenie. To projekt, który dzięki prostym do wykonania testom na krew utajoną w kale, ma zwiększyć dostęp do profilaktyki zdrowia Dolnoślązaków.

„Przy współpracy z Dolnośląskim Centrum Onkologii we Wrocławiu stworzyliśmy dolnośląski program profilaktyki nowotworów jelita grubego. Do tej pory działania profilaktyczne prowadziliśmy we Wrocławiu z dobrym skutkiem dla jego mieszkańców, obecnie wychodzimy poza granice Wrocławia, aby zachęcić samorządowców z całego Dolnego Śląska do aktywnej działalności na rzecz profilaktyki. W czasach epidemii koronawirusa nie możemy zapominać o zagrożeniu jakie niosą inne choroby, zwłaszcza choroby nowotworowe.”

– mówi Marcin Krzyżanowski, Wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego.

„Badanie na krew utajoną w kale jest badaniem, które pozwala nam na wykrycie ewentualnych zmian w jelicie grubym w sposób najmniej inwazyjny. W przypadku uzyskania dodatniego wyniku zapraszamy chorego na badanie kolonoskopowe, które jest podstawowym badaniem przesiewowym, następnie chory ten wchodzi w ścieżkę kompleksowej opieki, jeżeli jest taka potrzeba – do kompleksowego leczenia onkologicznego.”

– dodaje Dr n. med. Ireneusz Pawlak z Dolnośląskiego Centrum Onkologii we Wrocławiu

Program skierowany jest do następujących grup wiekowych:

• Osoby w wieku 50 – 65 lat, niezależnie od wywiadu rodzinnego
• Osoby w wieku 40 – 49 lat, które mają krewnego pierwszego stopnie, u którego rozpoznano raka jelita grubego. Dla przeciętnej osoby, bez dodatkowych czynników ryzyka, ryzyko zachorowania na raka jelita grubego w ciągu całego życia wynosi około 5%. U osób z obciążonym wywiadem rodzinnym ryzyko to jest dwukrotnie większe.
• Osoby w wieku 25 – 49 lat, ze stwierdzoną mutacją genetyczną

Osoby chcące wziąć udział w Programie, po wypełnieniu ankiety uczestnictwa, mogą pobrać bezpłatny zestaw testowy do samodzielnego wykonania w domu. Wykonany test należy złożyć w placówce z której został pobrany, a po około 14 dniach, w tej samej placówce, na uczestnika będzie czekał gotowy wynik badania.

W Programie uczestniczą 4 jednostki marszałkowskie we Wrocławiu, 3 szpitale wojewódzkie w regionie oraz 27 samorządów lokalnych. Liczba tych ostatnich wciąż rośnie.

„Dzięki wspólnym działaniom z Dolnośląskim Centrum Onkologii udało nam się dotrzeć do szerokiego grona społeczeństwa na terenie Dolnego Śląska. Do tej pory nawiązaliśmy współpracę z 27 samorządami lokalnymi, gdzie przekazaliśmy bezpłatnie testy. Staramy się zniwelować różnice w dostępie do informacji i wiedzy o tym trudnym nowotworze na terenie całego województwa. Naszym zadaniem jest to, żeby dostęp do informacji i profilaktyki był taki sam na terenie całego województwa. Do tej pory mieszkańcy dużych miast byli w tym zakresie na lepszej pozycji. Chciałbym, aby kod pocztowy nie decydował o naszym zdrowiu czy dostępie do profilaktyki.”

– podkreśla Marcin Krzyżanowski, Wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego.

Na obecną chwilę 2945 osób pobrało test do badania, Dolnośląskie Centrum Onkologii przebadało 2019 testów, z czego 264 testy pokazały wynik pozytywny, co jest wskazaniem do dalszej diagnostyki m.in. kolonoskopii. Co warto podkreślić, z grupy 72 osób, które dzięki Programowi zdecydowały się na wykonanie kolonoskopii w Dolnośląskim Centrum Onkologii, u 41 osób wykryto niepokojące zmiany, z czego 3 to zmiany nowotworowe. Dla pozostałych pacjentów z grupy 41osób, taki wynik kolonoskopii, jest sygnałem do dalszego monitorowania stanu zdrowia dolnego odcinka przewodu pokarmowego.

Podmioty realizujące program:

• 4 podmioty marszałkowskie we Wrocławiu

– Dolnośląskie Centrum Onkologii
– Centrum Medyczne Dobrzyńska
– Dolnośląskie Centrum Medyczne DOLMED
– Obwód Lecznictwa Kolejowego

• 3 szpitale marszałkowskie w regionie

– Wojewódzkie Centrum Szpitalne Kotliny Jeleniogórskiej
– Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Legnicy
– Specjalistyczny Szpital im. dr A. Sokołowskiego w Wałbrzychu

• Samorządy lokalne

Poniżej wykaz podmiotów uczestniczących w Programie wraz z danymi teleadresowymi oraz link do strony www ze szczegółowymi informacjami.

Programy profilaktyczne link