W obliczu obecnej sytuacji gospodarczej, przedsiębiorstwa walczą nie tylko o pozycje na rynku, ale również o klientów, aby utrzymać płynność finansową. Decyduje ona bowiem o “być albo nie być” przedsiębiorcy. W polskim prawie przedsiębiorca może uchronić firmę przed ogłoszeniem upadłości, decydując się na proces restrukturyzacji.
W celu dopasowania przepisów do standardów unijnych, a także z uwagi na rozróżnienie upadłości od procesu restrukturyzacji, polski ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie odrębnej regulacji tj. ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, które obowiązuje od 1 stycznia 2016 r.
Czym charakteryzuje się proces restrukturyzacji?
Postępowanie restrukturyzacyjne to proces ochrony przedsiębiorstwa zmierzający do jego oddłużenia, w celu zapewnienia przedsiębiorstwu dalszego bytu na rynku gospodarczym. Sam proces polega na wprowadzeniu zmian w firmie i umożliwieniu jej powrotu na właściwe tory, w celu odzyskania płynności, a co w konsekwencji pozwala uniknąć dłużnikowi ogłoszenia upadłości, które prowadzi do likwidacji przedsiębiorstwa i wykreślenia dłużnika z rejestrów. W praktyce jest to możliwość zawarcia układu z wierzycielami, w tym określenia nowych terminów i sposobu spłaty długów. Restrukturyzacja pozwala, przy poszanowaniu praw wierzycieli, na przywrócenie przedsiębiorstwu rentowności.
Postępowanie restrukturyzacyjne dla każdego?
Postępowanie restrukturyzacyjne mogą przeprowadzić nie tylko przedsiębiorcy, czyli osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, ale również:
- osoby prawne, w tym spółki kapitałowe prawa handlowego (sp. z o.o. czy S.A.)
- jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (do tej kategorii podmiotów zaliczamy spółki osobowe prawa handlowego)
- spółki kapitałowe w organizacji,
- stowarzyszenia,
- fundacje,
- związki zawodowe,
- instytucje badawcze,
- wspólnicy spółki cywilnej, posiadający status przedsiębiorcy.
Postępowanie restrukturyzacyjne przewiduje cztery postępowania, nieznacznie różniących się między sobą. Ich wspólną cechą jest dążenie do przyjęcia i zatwierdzenia układu. W zależności od sytuacji przedsiębiorstwa, dłużnik ma możliwość wyboru najdogodniejszej opcji dla siebie. Wśród postępowań restrukturyzacyjnych możemy wyróżnić: postępowanie o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe, postępowanie układowe, postępowanie sanacyjne.
Jak zacząć?
Wszczęcie postępowań restrukturyzacyjnych (wymienionych powyżej), jak znacznej większości postępowań sądowych, wymaga złożenia odpowiedniego wniosku. Zazwyczaj wniosek składa dłużnik. Wyjątek od tej zasady przewiduje postępowanie sanacyjne, które umożliwia złożenie wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego w stosunku do osoby prawnej wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego również przez kuratora ustanowionego na podstawie art. 42 §1 k.c. Zaś wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego w stosunku do niewypłacalnej osoby prawnej może zgłosić również jej wierzyciel osobisty.
Przejdźmy zatem do różnic między postępowaniami.
Postępowanie o zatwierdzenie układu
Postępowanie o zatwierdzenie układu polega na nawiązaniu współpracy z doradcą restrukturyzacyjnym, który staje się nadzorcą układu. Postępowanie umożliwia przeprowadzenie procesu restrukturyzacji, w szybki sposób, przy minimalnej ingerencji sądu. Postępowanie ma charakter odformalizowany, zaś dłużnik zachowuje pełną kontrolę nad przedsiębiorstwem. Znaczna część postępowania toczy się poza sądem. Do zadań doradcy restrukturyzacyjnego pełniącego funkcję nadzorcy sądowego należy m.in.:
- obowiązek sporządzenia wstępnego planu restrukturyzacji (powinien on zawierać charakterystykę przedsiębiorstwa dłużnika, uwzględniać przyczyny sytuacji, opis planowanych działań i ich harmonogram oraz prognozy zysków i strat w kolejnych latach),
- spis wierzytelności, w tym wierzytelności spornych,
- sporządzanie za pomocą systemu teleinformatycznego (Krajowy Rejestr Zadłużonych) obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego (w systemie tym również znajdują się akta postępowania.).
Za pośrednictwem systemu można przystąpić do głosowania nad sporządzonym układem. Następnie dłużnik składa do sądu wniosek o zatwierdzenie układu, przedkładając karty do głosowania, podsumowanie przebiegu głosowania wraz z wynikiem oraz sprawozdanie nadzorcy stwierdzające przyjęcie lub nieprzyjęcie układu. Sąd restrukturyzacyjny, po zapoznaniu się z dokumentami, zatwierdza lub odmawia zatwierdzenia układu (jeżeli narusza prawo, jest rażąco krzywdzący dla wierzycieli lub jest oczywiste, że nie zostanie wykonany).
Przyspieszone postępowanie układowe
Należy ono do najczęściej wybieranej formy postępowania restrukturyzacyjnego przez przedsiębiorców. Dłużnik wówczas zobowiązany jest do złożenia wniosku do sądu o otwarcie postępowania. Sąd następnie wyznacza nadzorcę układu, który pomaga dłużnikowi prowadzić postępowanie. Co do zasady dłużnik zachowuje możliwość zarządu nad przedsiębiorstwem, zaś w przypadku spraw przekraczających zakres zwykłego zarządu, kontrolę na przedsiębiorstwem przejmuje nadzorca sądowy. Założeniem postępowania jest szybkie procedowanie, które wyznaczają poszczególne terminy do dokonywania określonych czynności. Do złożonego wniosku dłużnik ma obowiązek przedłożyć również odpisy propozycji układowych, wykaz wierzytelności spornych oraz odpowiednie oświadczenia potwierdzających prawdziwość wykazywanych informacji. Co istotne wszczęte postępowania egzekucyjne ulegają zawieszeniu.
Postępowanie układowe
W odróżnieniu od dwóch powyższych postępowań ma charakter sformalizowany. W tym wypadku dłużnik oprócz złożonego wniosku, winien uprawdopodobnić zdolność do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania układowego i zobowiązań powstałych po dniu jego otwarcia.Do wniosku o otwarcie postępowania układowego nie dołącza się odpisów propozycji układowych. W postępowaniu o otwarcie postępowania układowego sąd może zabezpieczyć majątek dłużnika przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego.Sąd może, na wniosek dłużnika lub tymczasowego nadzorcy sądowego, zawiesić postępowania egzekucyjne prowadzone w celu dochodzenia należności objętych z mocy prawa układem oraz uchylić zajęcie rachunku bankowego, jeżeli jest to niezbędne do osiągnięcia celów postępowania układowego. Nadzorca sądowy wstępuje z mocy prawa do postępowań sądowych, administracyjnych, sądowo – administracyjnych oraz przed sądami polubownymi, dotyczących masy układowej. W sprawach cywilnych nadzorca sądowy ma uprawnienia interwenienta ubocznego albo uczestnika postępowania, do którego przepisy o współuczestnictwie jednolitym stosuje się odpowiednio. W postępowaniach administracyjnych, sądowo – administracyjnych oraz przed sądami polubownymi nadzorca sądowy ma prawa strony. W postępowaniach, o których mowa powyżej, uznanie roszczenia, zrzeczenie się roszczenia, zawarcie ugody lub przyznanie okoliczności istotnych dla sprawy przez dłużnika bez zgody nadzorcy sądowego nie wywiera skutków prawnych. W terminie trzydziestu dni od dnia otwarcia postępowania układowego nadzorca sądowy sporządza i składa sędziemu-komisarzowi: 1) plan restrukturyzacyjny uwzględniający propozycje restrukturyzacji przedstawione przez dłużnika, 2) spis wierzytelności.
Postępowanie sanacyjne
Umożliwia dłużnikowi przeprowadzenie działań sanacyjnych oraz zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności. Do działań sanacyjnych zaliczamy czynności prawne i faktyczne, które prowadzą do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją. Dzięki podjęciu tych czynności, przedsiębiorstwo ma możliwość odbudować się na nowo. Dłużnik może skorzystać z różnych środków restrukturyzacyjnych sprzyjających zawarciu układu z wierzycielem. Czas trwania postępowania uzależniony jest bowiem od wielu czynników, w szczególności od sytuacji przedsiębiorstwa, współpracy dłużnika oraz wierzyciela, czy też procedowania sądu. Dlatego też postępowanie to nie należy do najkrótszych. Niezależnie od rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego, każde z nich posiada wiele plusów oraz minusów. Do niewątpliwych zalet postępowania sanacyjnego możemy zaliczyć zapewnienie pełnej ochrony dłużnikowi przed egzekwowaniem wierzytelności, na których ustanowione jest zabezpieczenie (np. hipoteka). Nadto do zdecydowanych korzyści tego postępowania należy:
- redukcja zatrudnienia, która przeprowadzana jest z korzyścią dla dłużnika, (możliwość wyłączenia stosowania niektórych przepisów wynikających z kodeksu pracy) jednakże konieczne jest dobre ujęcie zasad prowadzenia zwolnień w planie restrukturyzacyjnym,
- możliwość odstąpienia przez zarządcę od umów wzajemnych z osobami trzecimi,
- zmiana kierunku prowadzonej działalności (jeżeli jest konieczna),
- możliwość pozbycia się składników majątku należącego do dłużnika, który jest zbędny.
- możliwość kontynuowania działalności przez dłużnika.
Odnosząc się do wad postępowania, w pierwszej kolejności należy wskazać, iż postępowanie to wchodzi głęboko w struktury przedsiębiorstwa. Wadą tego rodzaju postępowania jest również czas jego trwania. Co więcej:
- koszt postępowania (postępowanie sanacyjne należy do najdroższych),
- możliwość wszczęcia postępowania sądowego lub administracyjnego przez wierzyciela w tracie trwania postępowania sanacyjnego,
- zarządzanie majątkiem przedsiębiorstwa przez wyznaczonego zarządcę.
Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne
Ustawodawca, chcąc pomóc przedsiębiorcom będącym w trudnej sytuacji (co związane było z pandemią Covid-19) wprowadził ustawą z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne.
Postępowanie to przewiduje:
- możliwość zawieszenia postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko dłużnikowi oraz zakaz wszczynania nowych,
- zakaz wypowiadania kluczowych umów zawartych z dłużnikiem,
- zakaz spełniania świadczeń, które wynikają z wierzytelności objętych układem,
- możliwość objęcia układem wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo,
- brak konieczności uzyskania zgody na otwarcie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego (należy jednie przygotować niezbędne spisy wierzytelności i umieścić obwieszczenie w MSiG).
Z uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego mogą skorzystać również przedsiębiorstwa, których długi nie stanowią konsekwencji pandemii.
Restrukturyzacja przedsiębiorstwa to proces, która pozwala uchronić przedsiębiorców przed upadłością. Pozwala dłużnikowi zawrzeć układ z wierzycielami, bądź tez przy uwzględnieniu słusznych interesów wierzycieli, wszcząć postępowanie sanacyjne. Cel ten wynika wprost z przepisów prawa restrukturyzacyjnego, który umożliwia przedsiębiorcy odzyskać utraconą płynność finansową.
Praktyka pokazuje, iż z czterech możliwych procedur przewidzianych przez przepisy prawa, najczęściej wybierane jest, zaraz po przyspieszonym postępowaniu układowym, postępowanie sanacyjne. Każdy przedsiębiorca będący w trudnej sytuacji finansowej, musi ocenić, czy jest w stanie sprostać wymaganiom określonym dla danej procedury i czy jest w stanie uchronić się przed postępowaniem upadłościowym. Z całą pewnością postępowanie restrukturyzacyjne nie przekreśla dłużnika, tylko pozwala na odzyskanie utraconej płynności finansowej a także na powrót do prowadzenia przedsiębiorstwa bez zadłużenia. Postępowanie upadłościowe zaś wiąże się z trwałym i zupełnym zakończeniem prowadzonego biznesu. Oczywiście jak każde postępowanie, w tym procedury przewidziane w restrukturyzacji posiadają wady oraz zalety. Niemniej założeniem tego postępowania jest dążenie do oddłużenia przedsiębiorcy oraz umożliwienia mu poszukiwania kompleksowych rozwiązań.
Projekt powstał przy dofinansowaniu z Fundacji Agencji Rozwoju Przemysłu, pod patronatem Fundacji Popieram Dolny Śląsk oraz Fundacji Skutecznie do przodu, we współpracy z Wicemarszałkiem Województwa Dolnośląskiego – Marcinem Krzyżanowskim
