W dzisiejszych czasach międzynarodowe transakcje handlowe zyskały na znaczeniu. Coraz więcej przedsiębiorców zarówno tych małych jak i dużych decyduje się na rozszerzenie swojej działalności i wejście na arenę międzynarodową. To z kolei wiąże się z podjęciem współpracy z kontrahentami zza granicy. W konsekwencji z uwagi na liczne transakcje międzynarodowe można zaobserwować znaczący wzrost sporów pomiędzy kontrahentami.
Powstanie transgranicznego roszczenia, niemożność jego wyegzekwowania czy też wykonania świadczenia wynikającego z zawartej umowy spędza sen z powiek nie jednemu przedsiębiorcy. Powstaje zatem pytania, czy przedsiębiorca jest w stanie wyegzekwować powstałe roszczenie od kontrahenta z innego kraju UE.
Na to pytanie śmiało można odpowiedź w sposób twierdzący. Zróżnicowane procedury sądowe obowiązujące w poszczególnych krajach UE, a także rozstrzyganie sporów przed sądem zagranicznym na podstawie prawa obcego były dla potencjalnych powodów zbyt skomplikowane i niejasne. W konsekwencji, prawa strony egzekwującej zobowiązanie nie były w sposób dostateczny chronione. Unia Europejska wyszła konsumentom oraz podmiotom gospodarczym naprzeciw tworząc procedurę, która ma na celu ułatwić i przyspieszyć dochodzenie roszczeń międzynarodowych, a co więcej ujednolić procedurę w sprawach cywilnych oraz gospodarczych.
11 lipca 2007 r. Parlament Europejski oraz Rada Unii Europejskiej przyjęła rozporządzenie (WE) nr 861/2007 ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń.
Cel, zakres przedmiotowy oraz właściwość geograficzna.
Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń stanowi alternatywną metodę rozwiązywania sporów w odniesieniu do innych postępowań uregulowanych w prawie państw członkowskich. Niniejsze postępowanie ma na celu uproszczenie i przyspieszenie postępowania spornego dotyczącego drobnych roszczeń w sprawach transgranicznych, a także służy obniżeniu kosztów. Co więcej, ma na celu eliminować postępowania wpadkowe konieczne do uznania i stwierdzenia wykonalności w innych państwach członkowskich orzeczeń wydawanych w jednym z państw członkowskich w ramach europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń (art. 1 rozporządzenia).
Z uwagi na zakres przedmiotowy rozporządzenia możemy wyodrębnić trzy elementy: przedmiot postępowania, maksymalną wartość drobnego roszczenia oraz charakter transgraniczny. Co do zasady zakresem przedmiotowym objęte są sprawy cywilne oraz handlowe. Oczywiście w tym zakresie istnieją pewne ograniczenia a także wyłączenia. Aby rozwiać wątpliwości związane z interpretacją „spraw cywilnych i gospodarczych” Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał w tym zakresie interpretację, którą zawarł w wielu wyrokach np.: LTU Lufttransportunternehmen GmbH & Co KG przeciwko Eurocontrol, (C-29/76 [1976] ECR 1541 czy Lechoritou przeciwko Dimisiotis Omospondikis Dimokatias tis Germanias, (C-292/05 [2007] ECR I-1519).
Rozporządzenie w art. 2 określa sprawy, w których niniejsza regulacja nie znajduje zastosowania. W pierwszej kolejności wskazuje na sprawy podatkowe, celne, administracyjne oraz dotyczące odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania przy wykonywaniu władzy przez organy publiczne. Zwrot w „szczególności” stanowi katalog otwarty. W ustępie drugim ustawodawca rozszerza zakres wyłączenia na inne sprawy, które mogą być intepretowane, jako „sprawy cywilne i handlowe”. Należą do nich:
- stanu cywilnego oraz zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych osób fizycznych;
- stosunków majątkowych wynikających z małżeństwa lub związku
uznawanego na mocy przepisów mających zastosowanie do takiego
związku za mający skutki porównywalne do skutków małżeństwa; - obowiązków alimentacyjnych wynikających ze stosunku rodzinnego, pokrewieństwa, małżeństwa lub powinowactwa;
- testamentów i dziedziczenia, w tym obowiązków alimentacyjnych powstających w związku ze śmiercią;
- upadłości, układów i innych podobnych postępowań;
- ubezpieczeń społecznych;
- sądownictwa polubownego prawa pracy;
- najmu lub dzierżawy nieruchomości, z wyłączeniem powództw dotyczących roszczeń pieniężnych; lub
- naruszenia prywatności i dóbr osobistych, w tym zniesławienia.
W przypadku zainicjowania postępowania, którego zakres przedmiotowy jest wyłączony z rozporządzenia wówczas, sąd lub trybunał informuje o tym powoda. Jeżeli powód nie cofnie pozwu, sąd lub trybunał prowadzi postępowanie zgodnie z odpowiednimi przepisami proceduralnymi państwa członkowskiego, w którym prowadzone jest postępowanie (art. 4 ust. 3).
W europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń przedmiot sprawy może mieć charakter pieniężny oraz niepieniężny. Taką możliwość przewiduje formularz pozwu. Roszczenia niepieniężne to sprawy, w których wierzyciel może domagać się ustanowienia zabezpieczenia wykonania zobowiązania, w szczególności dostawy towarów lub wykonania treści umowy i nie tylko. Wartość roszczenia niepieniężnego nie może przekraczać wartości obowiązującej w rozporządzeniu.
Kolejnym elementem wyróżnionym w rozporządzeniu jest maksymalna wartość europejskiego drobnego roszczenia. Jest to o tyle istotne, bowiem od wartości przedmiotu sporu uzależniona jest możliwość skorzystania przez powoda z tego trybu postępowania. Rozporządzenie przewiduje, iż wartość przedmiotu sporu nie może przekroczyć 5.000,0 EUR. Wartość przedmiotu sporu ustalana jest w momencie wpłynięcia formularza pozwu do właściwego sądu lub trybunału. Przy obliczaniu wartości drobnego roszczenia nie uwzględnia się odsetek ani kosztów postępowania.
Ostatnim wymogiem formalnym podlegającym badaniu przez sąd jest transgraniczny charakter roszczenia. Rozporządzenie (WE) nr 861/2007 znajduje zastosowanie do wszystkich państw członkowskich z wyłączeniem Królestwa Danii.
W artykule 3 ww. rozporządzenia ustawodawca zdefiniował, co należy rozumieć pod pojęciem „sprawy transgraniczne”. Zgodnie z jego treścią przez sprawę transgraniczną
rozumie się sprawę, w której przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu lub trybunału rozpatrującego sprawę. Miejsce zamieszkania ustala się zgodnie z art. 62 i 63 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012. Odpowiednim momentem dla rozstrzygnięcia, czy dana sprawa jest sprawą transgraniczną, jest dzień wpłynięcia formularza pozwu do właściwego sądu lub trybunału.
Co w przypadku, gdy powód bądź pozwany są z poza UE. W takiej sytuacji mając na uwadze definicję określoną w art.3 rozporządzenia, przy zastosowaniu innych unijnych instrumentów np. rozporządzenia Bruksela I w określonych wypadkach powód mający miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w państwie nienależącym do UE może skorzystać z europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń wobec pozwanego, który ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu na terenie UE. Powód mający miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo sądu rozpatrującego sprawę może wnieść pozew na podstawie europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń przeciwko pozwanemu mającemu miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu poza UE.
Opłaty sądowe, koszty oraz terminy związane z dochodzeniem roszczeń.
Opłata sądowa za zainicjowanie procedury dochodzenia drobnych roszczeń obowiązuje w wielu państwach członkowskich UE. W formularzu pozwu, w rubryce nr 6 powód określa sposób uiszczenia powyższej opłaty. Opłaty sądowe są zróżnicowane. W odniesieniu do opłat obowiązujących w Polsce, tę kwestie reguluje ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W polskim porządku prawnym, co do zasady pismo inicjujące postępowanie podlega opłacie. Pismem inicjującym jest niewątpliwe pozew. Zatem analogicznie, złożenie pozwu w ramach europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń również podlega opłacie. Dodatkowo należy wskazać, iż istnieje możliwość zwolnienia powoda od ponoszenia kosztów. W tym zakresie powód winien złożyć odpowiednie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach o źródłach utrzymania (formularz dostępny na stronie rządowej).
W przypadku procesu wszczętego w ramach procedury określonej w rozporządzeniu (WE) nr 861/2007 ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń, opłata od pozwu ma charakter stały i wynosi 100 zł zgodnie z art. 27 b ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W przypadku postępowania odwoławczego, opłata od apelacji pobierana jest w tej samej wysokości zgodnie z art. 18 w zw. z art. 27 b w/w ustawy.
Kwestię sposobu wniesienia opłaty w sprawach cywilnych określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych.
Opłaty sądowe można uiścić w formie bezgotówkowej na rachunek bieżący właściwego sądu (informacja o rachunku znajduje się w sądzie, na stronie internetowej ewentualnie na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości), w kasie sądu lub za pomocą znaków opłaty sądowej, które można zakupić w kasie sądu. Po wniesieniu pozwu, uiszczeniu opłaty stałej, a także ewentualnym uzupełnieniu braków formalnych sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym. Sąd może wyznaczyć rozprawę tylko w przypadkach określonych w rozporządzeniu 861/2007.
Niezależnie od opłaty sądowej europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń wiąże się z ponoszeniem kosztów tego postępowania. Podobnie jak w polskim porządku prawnym tak i w postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń koszty postępowania ponosi strona przegrywająca. Jednak sąd lub trybunał nie zasądza na rzecz strony wygrywającej kosztów, które były zbędne lub nieproporcjonalne do wartości przedmiotu sporu. Zatem koszty zasądzone na rzecz strony wygranej ograniczone zostaną jedynie do niezbędnych wydatków i kosztów np. tłumaczenie dokumentów, wynajęcie adwokata, powołanie świadków, biegłych. Zasądzone koszty winny być proporcjonalne względem wartości przedmiotu sporu. O kosztach sąd rozstrzyga w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie, na podstawie prawa krajowego siedziby sądu.
W europejskim procesie drobnych roszczeń obowiązują terminy, które z uwagi na przeciwdziałanie przewlekłości postepowania są odpowiednio krótkie. W zależności od etapu postępowania, zgodnie z art. 14 rozporządzenia w przypadku, gdy sąd lub trybunał określa termin, strona, której to dotyczy, powinna zostać poinformowana o konsekwencjach niedotrzymania tego terminu. Sąd lub trybunał może przedłużyć terminy przewidziane w art. 4 ust. 4, art. 5 ust. 3 i 6 oraz art. 7 ust. 1 w wyjątkowych przypadkach, jeżeli jest to konieczne dla ochrony praw stron. Jeśli w wyjątkowych przypadkach dotrzymanie przez sąd lub trybunał terminów przewidzianych w art. 5 ust. 2–6 oraz art. 7 nie jest możliwe, sąd lub trybunał niezwłocznie podejmuje niezbędne kroki przewidziane w tych przepisach.
Reprezentacja stron
W europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń nie obowiązuje przymus adwokacki. Artykuł 10 stanowi, że reprezentacja przez adwokata lub innego przedstawiciela zawodu prawniczego nie jest obowiązkowa. Jednakże w przypadku skorzystania z usług adwokata lub innego przedstawiciela strona wygrywająca sprawę musi uwzględnić ryzyko braku zasądzenia przez sąd kosztów pomocy profesjonalnego pełnomocnika a to z uwagi na treść art. 16 rozporządzenia (w sytuacji, gdy sąd uzna, że koszty były zbędne lub nieproporcjonalne do wartości przedmiotu sporu).
Podsumowując, choć europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń na pierwszy rzut oka wydaje się skomplikowane i niezbyt efektywne to jednak spełnienie warunków określonych w rozporządzeniu umożliwia podmiotom gospodarczym w sposób szybki i łatwy odzyskać należność od nieuczciwego kontrahenta. Niewątpliwą zaletą postępowania w sprawie drobnych roszczeń jest utrzymanie kosztów na minimalnym poziomie a także brak przymusu adwokackiego. Procedura stworzona przez Unię Europejską daje szanse na odzyskania należności na arenie międzynarodowej.
Bibliografia:
- file:///C:/Users/Kancelaria2/Downloads/Small_Claims_Users_Guide_A5_V01_EU_EU_pl-5.pdf
- https://e-justice.europa.eu/306/PL/court_fees_concerning_small_claims_procedure?POLAND&mem er=1
- https://e-justice.europa.eu/content_small_claims-42-pl.do
- Rozporządzenie (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń
- file:///C:/Users/Kancelaria2/Downloads/Small_Claims_Practice_Guide_A5_V01_EU_EU_pl-5.pdf
- rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych.
- ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Projekt powstał przy dofinansowaniu z Fundacji Agencji Rozwoju Przemysłu, pod patronatem Fundacji Popieram Dolny Śląsk oraz Fundacji Skutecznie do przodu, we współpracy z Wicemarszałkiem Województwa Dolnośląskiego – Marcinem Krzyżanowskim
