Prowadzenie własnej działalności gospodarczej cechuje się bez wątpienia niezależnością. Osoby decydujące się na własny biznes posiadają swobodę w działaniu oraz w podejmowaniu decyzji. Jednakże własna działalność gospodarcza obarczona jest wysokim ryzkiem oraz odpowiedzialnością. Już na początku swojej własnej drogi zawodowej przyszły przedsiębiorca winien posiadać wiedzę z zakresu finansów, podatków czy też systemu ubezpieczeń społecznych, którym będzie podlegał. Aktem prawnym regulującym tą materię jest ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Obowiązek odprowadzania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ciąży na:
- przedsiębiorcy zarejestrowanym w CEIDG, w tym wspólniku spółki cywilnej,
- wspólniku jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
- wspólniku spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej
- osoby wykonującej wolny zawód
- twórcy lub artyście
- osobie prowadzącej publiczną lub niepubliczną szkołę lub formę wychowania przedszkolnego.
Przyszły przedsiębiorca objęty zostaje obowiązkowymi ubezpieczeniami:
- emerytalnym,
- rentowym,
- wypadkowym,
- zdrowotnym.
Ubezpieczenie chorobowe ma charakter dobrowolny, zaś składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy, przedsiębiorca nie ma obowiązku uiszczać w sytuacji, gdy zdecyduje się na opłacanie składek od preferencyjnej podstawy wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenia i stanowi to jedyny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
W zależności od etapu prowadzonej działalności gospodarczej, przedsiębiorca ma możliwość wyboru wysokości opłacania składek. W obecny stanie prawnym możemy wyróżnić:
- ulgę na start,
- składki od preferencyjnej podstawy,
- mały ZUS plus,
- zwykłe składki- tzw.: „duży ZUS”.
Składka zdrowotna uzależniona jest od formy opodatkowania prowadzonej działalności gospodarczej, o czym w dalszej części artykułu.
Ulga na start
Od 30 kwietnia 2018 r. w polskim porządku prawnym wprowadzono odstępstwo od powszechnie obowiązującego obowiązku ubezpieczeniowego. Przedsiębiorcy, którzy po raz pierwszy podejmują się prowadzenia działalności gospodarczej bądź też po upływie co najmniej 60 miesięcy kalendarzowych od ostatniego zawieszenia lub zakończenia ponownie ją podejmują mogą skorzystać z ulgi na start.
Ulga na start zwalania przedsiębiorcę przez okres 6 miesięcy z opłacania składek, z wyłączeniem ubezpieczenia zdrowotnego, które należy uiszczać. Okres 6 miesięcy kalendarzowych liczony jest odpowiednio od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Niestety skorzystanie z tej możliwości niesie za sobą pewne ryzyko. Bowiem w okresie choroby, sprawowania opieki nad dzieckiem, czy członkiem rodziny, przedsiębiorca pozbawiony jest możliwości otrzymania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego, zasiłku opiekuńczego, a zatem świadczeń, które przysługują w ramach ubezpieczenia chorobowego. Ulga na start pozbawia również przedsiębiorcę prawa do świadczeń z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową (zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego), które przysługują z ubezpieczenia wypadkowego.
Korzystanie z ulgi również będzie miało swoje konsekwencje w przypadku ubezpieczenia emerytalnego bowiem okres ulgi nie będzie uwzględniony podczas ustalania prawa do emerytury oraz nie wpłynie na jej wysokość.
Składki od preferencyjnej podstawy
Przedsiębiorcy, którzy skorzystali z ulgi na start przez maksymalny okres 6 miesięcy bądź podęli decyzje rezygnacji z niej, mogą skorzystać z ulgi w opłacaniu składek przez okres 24 miesięcy. Przedsiębiorca przez następne 2 lata kalendarzowe ma możliwość opłacać pomniejszone składki. Podstawę wysokości preferencyjnej składki oblicza się od zadeklarowanej przez przedsiębiorcę kwoty, która musi wynosić minimum 30 % minimalnego wynagrodzenia.
Z perfekcyjnej podstawy składki mogą skorzystać jedynie przedsiębiorcy, którzy nie prowadzili działalności gospodarczej lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadzili innej pozarolniczej działalności, nie wykonywali działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, dla którego przed rozpoczęciem działalności gospodarczej (w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym) wykonywali czynności, które wchodzą w zakres działalności gospodarczej.
W przypadku rezygnacji z ulgi na start przed upływem 6 miesięcy, wówczas okres 2 lat, w których istnieje możliwość opłacania składek od preferencyjnej podstawy rozpoczyna biec od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym przedsiębiorca to zgłosi.
Analogicznie jak w przypadku składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe ustala się w tożsamy sposób z pewnymi wyjątkami. Bowiem w tym zakresie nie ma ograniczenia do kwoty która odpowiada trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, a nadto podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może być wyższe niż 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Bardzo istotne jest, iż ubezpieczeniem zdrowotnym przedsiębiorca jest objęty obowiązkowo w sytuacji gdy korzysta z ulgi na start lub opłaca składki na ubezpieczenia społeczne od preferencyjnej podstawy wymiaru.
Mały ZUS Plus
Mały ZUS Plus to kolejny rodzaj ulgi, który umożliwia opłacanie obniżonych składek. Od 1 lutego 2020 r. z kolejnego rodzaju ulgi mogą skorzystać przedsiębiorcy, których przychód w ubiegłym roku wyniósł 120 tys. złotych, a nadto działalność prowadzona była w poprzednim roku przez okres co najmniej 60 dni. Z ulgi można korzystać przez trzy lata w ciągu pięciu lat, a po upływie tego okresu – od nowa.
Skorzystanie ww. ulgi upływa ostatniego dnia stycznia. W sytuacji, gdy w ciągu roku przedsiębiorca zrezygnuje z opłacania preferencyjnych składek ZUS, wznowi lub podejmie prowadzenie działalności gospodarczej, wówczas termin na przystąpienie do małego Zusu winno być dokonane w terminie 7 dni.
Wybór przez przedsiębiorcę tej formy opłacania składek nakłada na niego obowiązek przedłożenia informacji do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o rocznym przychodzie z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, o podstawie wymiaru składek, a także obowiązek przedkładania danych dotyczących dochodu oraz form opodatkowania.
Z niniejszej ulgi nie może skorzystać przedsiębiorca, który korzystał ze zwolnienia sprzedaży z podatku VAT oraz podstawą rozliczenia w poprzednim roku była karta podatkowa.
Zwykłe składki- duży ZUS
Przejście na standardowe składki ZUS nastąpi po upływie okresu skorzystania przez przedsiębiorcę z ulg przewidzianych dla nowo powstałych firm bądź w sytuacji, gdy przedsiębiorca nie spełnia wymagań określnych w ustawie. Standardowe składki ZUS opłacane są od podstawy wynoszącej 60 % prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę. A zatem przedsiębiorca obowiązany będzie nie tylko do płacenia składek w wyższej wysokości, ale również winien dopełnić formalności związanych z przejściem z preferencyjnych stawek na standardowe stawki ZUS. W 2022 r. podstawa od której obliczana jest składki wynosi 3553,20 zł.
Ubezpieczenie zdrowotne
Tak jak wspomniałam wcześniej, oprócz opłacania obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne, przedsiębiorca zobowiązany jest również do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne. Składka zdrowotna ustalana jest w zależności od wyboru przez przedsiębiorcę formy opodatkowania oraz wysokości dochodów. W Polsce wyróżniamy trzy formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych:
- na zasadach ogólnych według skali podatkowej (stawka podatkowa 12% i 32%),
- podatek liniowy – 19% stawka podatku,
- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
W przypadku decyzji przedsiębiorcy o wyborze opodatkowania dochodów na zasadach ogólnych według skali podatkowej, wówczas nie trzeba powiadamiać o tym naczelnika urzędu skarbowego. Odmiennie sytuacja wygląda w przypadku wyboru przez przedsiębiorcę podatku liniowego lub ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Przedsiębiorca jest zobowiązany zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przedsiębiorca osiągnie pierwszy przychód w roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy przychód osiągnie w grudniu tego roku.
Należy zwrócić również uwagę, iż dochód opodatkowany jest w przypadku skali podatkowej i podatku liniowego, zaś przychód – dla ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Opodatkowanie na zasadach ogólnych.
Opodatkowanie na zasadach ogólnych według skali podatkowej należy do podstawowych form opodatkowania dochodu, który nie wymaga zawiadomienia.
W tej formie, opodatkowaniu podlega dochód, pomniejszony o koszty jego uzyskania (dochód= przychód- koszty uzyskania przychodu). Stawka podatku, a w konsekwencji wysokość podatku płatna wg skali podatkowej, uzależniona jest od uzyskanego dochodu i wynosi:
- 12% dla podstawy obliczenia podatku do wysokości 120.000 zł
- 32% dla podstawy obliczenia podatku powyżej 120.000 zł.
Korzyści płynące dla przedsiębiorcy z tej formy opodatkowanie to niewątpliwe możliwość rozliczenia się razem ze współmałżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko czy też skorzystanie z ulg i odliczeń od dochodu i od podatku.
Przedsiębiorca decydując się na skalę podatkową będzie zobowiązany do:
- prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów według wzoru i zasad opisanych w rozporządzeniu Ministra Finansów z 23 grudnia 2019 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów lub możesz wybrać prowadzenie księgi rachunkowej;
- opłacania w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy za poszczególne miesiące lub kwartały roku podatkowego: do urzędu skarbowego, właściwego według miejsca zamieszkania, w terminie do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni lub miesiąca następującego po kwartale, a zaliczkę za grudzień lub za IV kwartał w terminie do 20 stycznia następnego roku podatkowego.
Zaliczka na podatek dochodowy obowiązuje w przypadku przekroczenia kwoty 1000 zł.
Opodatkowanie dochodu podatkiemliniowym19%.
Drugą formę opodatkowania dochodu stanowi podatek liniowy 19%, z którego przedsiębiorca nie może skorzystać wówczas, jeśli będzie świadczył usługi na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy:
- w tym samym roku,
- w takim samym zakresie, w jakim świadczył dla niego usługi ze stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy.
Wybór tej formy zobowiązuje przedsiębiorcę do złożenia w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został osiągnięty pierwszy przychód w roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy przychód został osiągnięty w grudniu tego roku oświadczenia o jej wyborze do właściwego naczelnika urzędu skarbowego.
W tej formie, opodatkowaniu podlega dochód, pomniejszony o koszty uzyskania przychodu (dochód= przychód- koszty uzyskania przychodu). Stawka podatku jest stała i wnosi 19% niezależnie od dochodu jaki przedsiębiorca uzyska.
Przedsiębiorca nie będzie mógł skorzystać z:
- rozliczenia się razem ze współmałżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko jeśli w roku podatkowym uzyska przychody, poniesie koszty uzyskania przychodów, uzyska zobowiązanie lub uprawnienie do zwiększenia lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązanie lub uprawnienie do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń, czy też
- ulg i odliczeń podatkowych od dochodu i od podatku z wyjątkiem np. odliczenia składek na ubezpieczenia społeczne, składek na ubezpieczenie zdrowotne.
Przedsiębiorca będzie zobowiązany do prowadzenia księgi przychodów i rozchodów według wzoru i zasad opisanych w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2019 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Może również wybrać prowadzenie księgi rachunkowej. Ponadto będzie zobowiązany opłacać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy za poszczególne rok podatkowego: do urzędu skarbowego, właściwego według miejsca zamieszkania, w terminie do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni lub miesiąca następującego po kwartale, a zaliczkę za grudzień lub za IV kwartał w terminie do 20 stycznia następnego roku podatkowego.
Zaliczka na podatek dochodowy będzie obowiązywała wówczas, gdy przedsiębiorca przekroczy kwotę 1.000 zł.
Opodatkowanie ryczałtem ewidencjonowanym.
Ostania forma opodatkowania to ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Zgodnie z art. 8 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, z zastrzeżeniem art. 6 ust. 1b, nie stosuje się do podatników:
1) opłacających podatek w formie karty podatkowej na zasadach określonych w rozdziale 3;
2) korzystających, na podstawie odrębnych przepisów, z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego;
3) osiągających w całości lub w części przychody z tytułu:
a) prowadzenia aptek,
działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych;
4) wytwarzających wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym, na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii;
5) podejmujących wykonywanie działalności w roku podatkowym po zmianie działalności wykonywanej:
a) samodzielnie na działalność prowadzoną w formie spółki z małżonkiem,
b) w formie spółki z małżonkiem na działalność prowadzoną samodzielnie przez jednego lub każdego z małżonków,
c) samodzielnie przez małżonka na działalność prowadzoną samodzielnie przez drugiego małżonka
– jeżeli małżonek lub małżonkowie przed zmianą opłacali z tytułu prowadzenia tej działalności podatek dochodowy na ogólnych zasadach;
Jeżeli podatnik prowadzący działalność samodzielnie lub w formie spółki, który wybrał opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, uzyska z tej działalności przychody ze sprzedaży towarów handlowych lub wyrobów lub ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników:
1) wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub
2) wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym
– w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, podatnik ten traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i, poczynając od dnia uzyskania tego przychodu do końca roku podatkowego, opłaca podatek dochodowy na ogólnych zasadach.
Jeżeli podatnik w roku poprzedzającym rok podatkowy nie uzyskał przychodu z działalności, o której mowa w ust. 1 pkt 3 i 4, traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych z dniem uzyskania przychodów z tych rodzajów działalności i od tego dnia opłaca podatek dochodowy na ogólnych zasadach.
Oświadczenie o wyborze tej formy opodatkowania należy złożyć do właściwego naczelnika urzędu skarbowego, w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym został osiągnięty pierwszy przychód w roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy przychód został osiągnięty w grudniu tego roku.
W tej formie, opodatkowaniu podlega przychód, od którego nie można odjąć kosztów jego uzyskania, ale od którego można odjąć odliczenia przysługujące z mocy art. 11 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.
W zależności od rodzaju prowadzonej działalności i kwoty uzyskanych przychodów, stawka podatku jest zróżnicowana w przeciwieństwa to dwóch poprzednich form i może wnosić odpowiednio 17%,15%, 14%, 12,5%, 12%, 10%, 8,5%, 5,5%, 3% .
Przedsiębiorca nie będzie mógł rozliczać się razem ze współmałżonkiem lub samotnie wychowującym dziecko jeśli w roku podatkowym uzyska przychody, poniesie koszty uzyskania przychodów, uzyska zobowiązanie lub uprawnienie do zwiększenia lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązanie lub uprawnienie do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń.
Nie będzie mógł również skorzystać z ulg i odliczeń podatkowych od przychodu i od podatku z wyjątkiem np. odliczenia składek na ubezpieczenia społeczne, 50% zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne, wpłaty na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego (IKZE), ulgi termomodernizacyjnej.
Przedsiębiorca będzie zobowiązany do:
- prowadzenia odrębnej za każdy rok podatkowy ewidencji przychodów, w której będzie zapisywać przychody w rozbiciu na poszczególne stawki podatku, zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2021 r. w sprawie prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz
- wpłacania w ciągu roku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych za poszczególne miesiące lub kwartały roku podatkowego do urzędu skarbowego, właściwego według miejsca zamieszkania, w terminie do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni lub miesiąca następującego po kwartale, a ryczałt od przychodów ewidencjonowanych za grudzień lub za IV kwartał uiszcza się w terminie do 20 stycznia roku następnego, z tym że za grudzień lub ostatni kwartał 2022 r. – w terminie do końca lutego 2023 r.
Zwolenia z opłacania składki zdrowotnej.
W polskim porządku prawnym nie każdy przedsiębiorca zobowiązany jest do opłacenia składki zdrowotnej. Do grupy przedsiębiorców zwolnionych z przedmiotowej składki zalicza się:
- emeryta bądź rencistę,którego emerytura lub renta nie przekracza miesięcznie wysokości minimalnego wynagrodzenia, opłacającym podatek dochodowy z prowadzonej działalności gospodarczej w formie karty podatkowej,
- osobę legitymującą się orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, która opłaca podatek dochodowy z prowadzonej działalności gospodarczej w formie karty podatkowej
- emeryta bądź rencistę, którego emerytura lub renta nie przekracza miesięcznie wysokości minimalnego wynagrodzenia, a z działalności uzyskuje miesięcznie przychody w wysokości nieprzekraczającej 50% kwoty najniższej emerytury
- osobę, która pobiera zasiłek macierzyński, który nie przekracza miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego;
- osobę legitymującą się orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, która z działalności uzyskuje miesięcznie przychody w wysokości nieprzekraczającej 50% kwoty najniższej emerytury
- pracownika i z tego tytułu opłaca składki od wymiaru nie wyższego niż minimalne wynagrodzenie, który z działalności uzyskuje miesięczne przychody w wysokości nieprzekraczającej 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia oraz opłaca podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Podsumowując, osoba decydująca się na własny biznes musi pamiętać o wielu istotnych aspektach w tym o obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Należy wskazać, iż regulacje prawne przewidują już na początku możliwość skorzystania z ulg dla nowo powstałych przedsiębiorców a także zwolnień z opłacania niektórych składek. Takie rozwiązanie niewątpliwe ma charakter pro przedsiębiorczy. Nadto nowy przedsiębiorca ma możliwość wyboru najgodniejszej formy opodatkowania. Prowadzenie działalności gospodarczej to niewątpliwe duże wyzwanie dla każdego przedsiębiorcy. Jednakże w przyszłości może przenieść dużo satysfakcji.
Bibliografia:
https://www.podatki.gov.pl/dzialalnosc-gospodarcza/forma-opodatkowania/
https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00264
https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/00285
Dz.U.2022.0.1009 t.j.–Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
Dz.U.2020.0.1905 t.j. – Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
Projekt powstał przy dofinansowaniu z Fundacji Agencji Rozwoju Przemysłu, pod patronatem Fundacji Popieram Dolny Śląsk oraz Fundacji Skutecznie do przodu, we współpracy z Wicemarszałkiem Województwa Dolnośląskiego – Marcinem Krzyżanowskim
