Narodowy Uniwersytet Akademia Ostrogska, który znajduje się w Ostrogu, miasteczku o długiej historii, jest jednocześnie najstarszym i najmłodszym uniwersytetem Ukrainy. Najstarszym, ponieważ jest następcą pierwszej wyższej uczelni w Europie Wschodniej – Akademii Ostrogskiej, która została założona w roku 1576 przez magnata, księcia Konstantego Wasyla Ostrogskiego w jego rodzinnym mieście Ostrogu. Na przełomie XVI i XVII w. uczelnia odegrała ważną rolę w edukacji i rozwoju kultury na Ukrainie.
Akademia jest jednocześnie najmłodsza, ponieważ odrodziła się już w czasach niepodległości, w 1994 r. Misję uczelni wyraża hasło: „Tradycja, która tworzy przyszłość”. Uczelnia odwołuje się do tradycji i wartości, którym byli wierni wykładowcy dawnej Akademii: Herasym i Melecjusz Smotryccy, Demian Nalewajko, Chrystofor Filalet, Jan Latosz, Cyryl Lukaris oraz inni znani intelektualiści tego czasu. Akademia Ostrogska i związani z nią uczeni zapoczątkowali renesans narodu ukraińskiego. Było tak na przełomie XVI i XVII w. i tak jest od lat 90. XX w.
Uniwersytet w Ostrogu został odbudowany w czasach, kiedy Ukraina bardzo potrzebowała własnej elity narodowej, która mogłaby dokonać demokratyzacji i modernizacji państwa w oparciu o wartości europejskie (z tego właśnie powodu propagandyści rosyjscy nie lubią tej uczelni i nazywają ją kuźnią ukraińskich kadr narodowych). Nauczając studentów i realizując projekty naukowe, współczesna Akademia Ostrogska jest zorientowana na przyszłość. Szczególnie przyszłość Ukrainy. Z tego właśnie powodu strategia uniwersytetu przewiduje nie tylko rozwój wiedzy innowacyjnej, ale również wychowanie narodowej elity Ukrainy.
Akademia odnosiła sukcesy dawniej, obecnie również je odnosi. Wśród znanych absolwentów Akademii w XVI i XVII wieku możemy wymienić na przykład hetmana Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego, który był jednym z najwybitniejszych wodzów kozackich, a teraz jest duchowym patronem Sił Zbrojnych Ukrainy. Warto też wspomnieć naczelnego dowódcę Sił Zbrojnych Ukrainy generała Walerija Załużnego, który w grudniu 2020 roku ukończył studia magisterskie na uniwersytecie w Ostrogu.
24 lutego wiele się zmieniło. Już od początku 2022 r. obawialiśmy się, że koncentracja wojsk rosyjskich na granicach z Ukrainą jest przygotowaniem do ataku. Jednakże większość z nas miała nadzieję, że tego nie będzie. Planowaliśmy zatem pod koniec lutego albo na początku marca rozpocząć nauczanie na kampusie, ponieważ spadała liczba zachorowań na koronawirusa. Z początkiem wojny wszystkie te plany stały się nieaktualne. Niemniej jednak bardzo szybko udało się administracji uniwersytetu stworzyć warunki i mechanizmy dla kontynuowania nauczania online, zjednoczyć wspólnotę akademicką i skoncentrować jej wysiłek na pomoc armii i uchodźcom. Praca na rzecz zwycięstwa Ukrainy odbywa się w kilku kierunkach. Pierwszym jest udział wykładowców, pracowników oraz studentów i doktorantów w oddziałach obrony terytorialnej, Siłach Zbrojnych Ukrainy i jednostkach wolontariuszy. Wielu członków naszej wspólnoty akademickiej zostało żołnierzami dobrowolnie. Na przykład wśród wykładowców i profesorów można wymienić kierownika Katedry Studiów Regionalnych Serhija Rudenki albo wykładowcę języka angielskiego Jurija Oleksijczuka, którzy w pierwszych dniach wojny zgłosili się jako ochotnicy do ukraińskiego wojska. Nie tylko mężczyźni bronią Ukrainy, ale również kobiety, na przykład studentka Nika Korobko, która teraz służy w batalionie reagowania operacyjnego „Łuck”. Na całym świecie znany jest student Akademii Ostrogskiej z politologii, Dmytro Kozatsky („Orest”). Jest on żołnierzem pułku „Azow” i często nazywany „oczami Azowstali”. To jego zdjęcia były publikowane przez światowe media i pokazały wszystkim na świecie prawdziwy wyczyn obrońców Mariupola.
Drugim kierunkiem działań na rzecz naszego zwycięstwa jest praca wolontariacka, do której włączyli się profesorowie i studenci. Od początku rosyjskiej agresji w akademikach naszego uniwersytetu były organizowane miejsca dla uchodźców z regionów, gdzie odbywały się walki zbrojne. Centrum wolontariackie Akademii powstało już 2 marca. Jego działanie było skierowane na logistykę rozpowszechnienia otrzymanej pomocy (leków, jedzenia, odzieży, urządzeń specjalnych) dla wojska, obrony terytorialnej, szpitali, kolegów z uniwersytetów ze wschodniej Ukrainy. Kierowniczką centrum została adiunkt z Instytutu Prawa dr Olha Balacka. Nasz uniwersytet ma ścisłe związki z Charkowskim Uniwersytetem Narodowym im. Wasilija Karazina, Instytutem Ochrony Zdrowia dzieci i nastolatków Narodowej Akademii Medycznej Ukrainy oraz 30 Brygadą zmechanizowaną im. Księcia Konstantego Ostrogskiego w Nowogradzie Wołyńskim. Głównie do nich skierowaliśmy pomoc. Akademia wspierała również pracowników i absolwentów, którzy zwracali się z prośbą o pomoc, oraz do ludzi z regionów okupowanych, przemieszczających się do Ostroga. W tych jakże trudnych czasach ważna jest nie tylko pomoc materialna. Psychologowie Akademii (pracownicy naukowi, doktoranci i studenci) zorganizowali wsparcie psychologiczne dla wykładowców i studentów (koordynatorami tego projektu są prof. Ruslana Kalamaż oraz prof. Oksana Matłasewycz). W kwietniu i maju był realizowany projekt „Akademicka wspólnota wsparcia” (koordynatorka Yulia Szułyk), którego celem było wsparcie uchodźców, weteranów oraz pracowników służb socjalnych.
Wszystko nie byłoby możliwe bez pomocy naszych partnerów i kolegów oraz ukraińskiej diaspory z różnych krajów – Stanów Zjednoczonych, Szwecji, Kanady. Oczywiście najwięcej wsparcia otrzymaliśmy od kolegów z Polski. Koledzy z uniwersytetów polskich i innych instytucji od razu odpowiedzieli na naszą prośbę o zbiórkę potrzebnych rzeczy. Chciałbym wspomnieć o pomocy udzielonej przez przyjaciół z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Zielonogórskiego, Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej i wielu innych. Jesteśmy bardzo wdzięczni za ogromną pomoc humanitarną udzieloną przez Urząd Miasta Lublina i Fundację „Wschodnioeuropejska Reformacja”. Nie będę wymieniał nazwisk, ale każdy, kto dołączył się do wsparcia Ukrainy i jej narodu oraz działalności naszego Centrum wolontariackiego, zostanie zapisany w dziejach naszej uczelni.
Korzystając z okazji, chciałbym w imieniu całej wspólnoty akademickiej Akademii Ostrogskiej serdecznie podziękować wszystkim Polakom za wsparcie Ukrainy. W trudnych czasach łatwo poznać, kto jest przyjacielem, a kto tylko udaje, że jest. Polacy dla nas są prawdziwymi przyjaciółmi. Rektor Akademii prof. Ihor Pasiecznik podczas ostatniej w tym roku akademickim Rady Naukowej uniwersytetu powiedział, że pomoc Polski jest tak duża, że kiedy tylko zwyciężymy, na Ukrainie stanie pomnik na cześć Polaków – narodu, który razem z Ukraińcami odniósł zwycięstwo nad Rosją i jej zbrodniczym reżimem. Mam nadzieję, że wojna się skończy i będziemy mogli ten pomysł realizować w najbliższym czasie.
Dmytro Szewczuk, prof. dr hab. prorektor ds. nauki i studiów na Narodowym Uniwersytecie Akademia Ostrogska. Zajmuje się filozofią polityki, metodologią nauk humanistycznych, badaniem politycznych i kulturowych procesów w Europie Centralnej i Wschodniej. Studiował na Narodowym Uniwersytecie Akademia Ostrogska (studia licencjackie), Narodowym Uniwersytecie Akademia Kijowsko-Mohylańska (studia magisterskie), Europejskim Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów w Lublinie, Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II (studia doktoranckie).
