21 stycznia papież Franciszek oficjalnie ogłosił wielkiego teologa św. Ireneusza z Lyonu nowym doktorem Kościoła. Żyjący na przełomie II i III w. Grek ze Smyrny, biskup Lyonu i męczennik, dołączył tym samym do grona 36 świętych noszących ten zaszczytny tytuł. Papież nadał mu przy tym tytuł „Doktora Jedności” („Doctor Unitatis”), gdyż – jak wyjaśnił – jego nauczanie „jest jak pomost między Wschodem a Zachodem”.
Wcześniej Benedykt XVI nazwał Ireneusza „pionierem walki z herezjami”. Ireneusz występował głównie przeciwko gnostykom uważającym, że do zbawienia dochodzi się poprzez wtajemniczenie i poznanie „tajemnej wiedzy”, jakichś nieznanych powszechnie prawd. Gnostycy negowali wiarę w jedynego Boga, uznając, że oprócz niego musi istnieć jakaś zasada negatywna, która stworzyła materię i stała się przyczyną istniejącego w świecie zła; występowali przeciw materii i ciału; uważali również, że można być chrześcijaninem, pozostając poza Kościołem, a także, że poza nim – jedynie w oparciu o Pismo Święte – można uprawiać teologię. Święty Ireneusz dowiódł, że gnostycyzm jest w istocie pseudochrześcijaństwem, w powszechnym Kościele nie ma żadnej „tajemnej wiedzy” dostępnej jedynie elicie, a prawdę zawartą we wspólnym Credo Kościoła może poznać każdy, publicznie i jawnie, jeśli tylko tego chce.
Ireneusz zwalczał również m.in. montanizm głoszący wizję bliskiego końca świata i postulujący potrzebę radykalnego odsunięcia się chrześcijan od świata.
Znamy dziś dwa dzieła Ireneusza: Adversus haereses, czyli Zdemaskowanie i odparcie fałszywej gnozy, oraz Dowód prawdziwości nauki apostolskiej, który został nazwany przez Benedykta XVI najstarszym wykładem „katechizmu nauki chrześcijańskiej”.
Zarówno gnostycyzm jak i montanizm – choć pod innymi „przebraniami” – wciąż obecne są we współczesnym świecie i z tego względu dzieła nowego doktora Kościoła pozostają nadal aktualne. Święty Ireneusz – człowiek Wschodu pełniący posługę na Zachodzie, który miał na swoim koncie jeszcze wiele innych dokonań z zakresu teologii – patronuje dziś katolicko-prawosławnej grupie roboczej, której celem jest dialog, dążenie do zbliżenia i komunii pomiędzy tymi Kościołami.
