Zabytkowy autobus Jelcz 043, znany popularnie jako „ogórek”, powrócił 10 listopada do wrocławskiego Centrum Historii Zajezdnia. Tym razem jednak jest czymś więcej niż tylko ozdobą placu przed muzeum – zakończyła się mianowicie jego renowacja, podczas którego przywrócony został do stanu czynnego.
„Ogórek” to licencyjna polska wersja czeskiego autobusu Škoda 706 RTO, produkowana w latach 1959-1986 w wielu wersjach – międzymiastowej, miejskiej i dwóch wersjach przegubowych. Pojawiła się też wersja turystyczna ze świetlikami w dachu.
Zapomniany autobus
„Ogórek” przez wiele lat stał w kącie zajezdni. W 2010 roku stał się elementem wystawy „Solidarny Wrocław”, na którą dotarł holowany przez pojazd pogotowia technicznego, a odkąd w zajezdni autobusowej przy ul. Grabiszyńskiej ulokowano Centrum Historii Zajezdnia, stał przed nim jako pomnik techniki.
Kiedy dyrektor Centrum postanowił odkupić pojazd, okazało się, że nikt nie wie, do kogo on właściwie należy. Nie było go w dokumentach MPK, a na ogłoszenia w prasie nikt nie odpowiadał. W końcu, zgodnie z Kodeksem Cywilnym, udało się przejąć pojazd na własność Centrum i rozpoczęły się starania o pozyskanie funduszy na remont.
Instytucje jednoczą siły
W roku 2019 autobus przekazano Politechnice Wrocławskiej w celu przeprowadzenia badań technicznych. – Wtedy nie dowierzałem, że uda się go tak odrestaurować – przyznał podczas uroczystej prezentacji pojazdu Marek Mutor, dyrektor Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”. „Ogórek” był w opłakanym stanie, nadwozie wymagało gruntownego remontu, brakowało mu również wielu elementów wykończenia. Nie miał też układu napędowego – przez pewien czas rozważano zamontowanie w nim podczas renowacji napędu elektrycznego, z czego ostatecznie zrezygnowano.
W remont „ogórka” zaangażowały się trzy koła naukowe uczelni: Akademicki Klub Motorowy Apanonar, Studenckie Koło Naukowo-Techniczne P13 oraz Wireless Group. – Autobus sprowadziliśmy na uczelnię jeszcze przed pandemią. Powstawały długie listy, na które studenci się wpisywali, aby wziąć udział w odnowieniu autobusu. Potem koronawirus nam trochę pomieszał szyki, ale i tak chętnych do pracy nie brakowało – opowiadał prof. Zbigniew Sroka z Wydziału Mechanicznego.
Oprócz uczelni oraz Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”, w projekt zaangażowało się wiele innych instytucji. Dolnośląska „Solidarność” trzymała pieczę nad całym projektem, dokumentację autobusu dostarczyła firma Jelcz, niemal wszystkie prace remontowe wykonało MPK Wrocław, a środki na renowację pochodziły z budżetu Miasta Wrocław oraz Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.
Autobus-symbol
Od 11 do 14 listopada autobus przewoził chętnych po ulicach Wrocławia. Przejazd był bezpłatny, choć należało wcześniej dokonać rezerwacji.
Podstawową funkcją „ogórka” ma być wożenie uczniów wrocławskich szkół do Centrum Historii Zajezdnia. – W drodze do zajezdni dzieciaki będą mogły się dowiedzieć o historii autobusu i czego jest symbolem – opowiadał Marek Mutor. Pojazd otrzymał system multimedialny, który pozwala na wyświetlanie filmów o treści edukacyjnej. W weekendy autobus może wozić turystów na linii zabytkowej. Niewykluczone, że „ogórek” będzie się również pojawiał na uroczystościach związanych z historią Wrocławia, „Solidarności” oraz komunikacji miejskiej.
Ten konkretny autobus nie mógł wziąć udziału w wydarzeniach Sierpnia 1980 – wyprodukowano go w 1984 roku. Jest jednak identyczny z pojazdem, który w doniosły sposób zapisał się w historii Polski i Wrocławia.
26 sierpnia 1980 r. w geście solidarności z robotnikami z Wybrzeża Tomasz Surowiec zablokował takim „ogórkiem” wyjazd z zajezdni autobusowej przy ul. Grabiszyńskiej. W ten sposób rozpoczęły się we Wrocławiu strajki Sierpnia 1980 i zainicjowane zostało powstanie wrocławskiej „Solidarności”.
