Czy kara potrafi realnie zmobilizować dziecko do określonego działania? Czy nagroda jest skutecznym sposobem mobilizowania dziecka do bycia lepszym, grzeczniejszym i posłuszniejszym? Odpowiedź na obydwa pytania brzmi: tak. Niestety, znacznie mniej optymistyczne są jednak ostateczne konsekwencje jakie wynikają ze stosowania tej tradycyjnej metody wychowania dzieci. Dlaczego stosowanie kar i nagród szkodzi naszym dzieciom? Jakie są alternatywy dla tego sposobu mobilizowania i pracy nad poprawą zachowania dzieci? Wyjaśniamy poniżej!
Stosowanie kary doprowadza do czasowego pozbawienia go miłości ze strony rodzica. Tymczasem dziecko żeby się rozwijać, stale potrzebuje miłości od swoich bliskich. Nawet chwilowe przerywanie tej więzi doprowadza do osłabiania relacji na linii rodzic-dziecko. Poprzez stosowanie kary dziecko nie wzbudzi w sobie naturalnej refleksji nad swoim zachowaniem, a jeśli już nawet zmieni swoje postępowanie będzie ono motywowane wyłącznie strachem przed kolejną karą. Doprowadza to w naturalny sposób do braku zaufania dziecka do rodzica, któremu będzie bało się przyznać do popełnionego błędu. Aby przetrwać w takim systemie, musi więc uciekać się do oszustw i kłamstw. Dom zamiast być ostoją miłości, cierpliwości i rodzinnego ciepła, nie jawi się już jako bezpieczne miejsce. Zamiast uczyć dziecko zrozumieć jego emocje i pomóc mu znaleźć sposoby na okazywanie ich w inny sposób, zaprzeczamy im, a to powoduje jego stałe wewnętrzne nierozumienie, brak akceptacji dla uczuć i emocji także innych osób, a finalnie obniżenie poczucia własnej wartości. Z karą dodatkowo wiążą się wyłącznie negatywne emocje – stres, żal, płacz, brak zaufania. W takiej atmosferze mózg człowieka nie jest w stanie racjonalnie myśleć, a jedyny mechanizm jaki się aktywuje w naszym organizmie to obrona.
Czy istnieją zatem alternatywne sposoby na radzenie sobie z zachowaniami dzieci? Na szczęście tak. Kluczem do zmotywowania dziecka do zmiany swoich nawyków lub pogłębienia jego pożytecznych zdolności jest podjęcie wysiłku budowania relacji z dziećmi. Brzmi banalnie, jednak aby nasza praca przyniosła owoce, warto wyposażyć się w kilka kompetencji pomocnych w tym procesie.
Oto 3 sposoby na wychowanie dziecka bez kar i nagród:
- Akceptuj uczucia dziecka – to bardzo trudne, lecz nie jest niemożliwe do opanowania. Nauka trudnych emocji dzieci pomoże nam identyfikować ich potrzeby i zrozumieć motywacje działania. „Co spowodowało, że musiało się wydarzać taka przykra sytuacja?” „To naprawdę przykre, że Michał odpowiedział ci w ten sposób”. „Nie jest łatwo być bratem kilkumiesięcznego dziecka” „Widzę, że masz w tej chwili ochotę na coś słodkiego”. Zwykła akceptacja emocji, które właśnie tkwią we wnętrzu naszej pociechy czasami wystarczy, aby zgasła fala krzyku, agresji i złych zachowań. Jednocześnie komunikujemy dziecku także nasze uczucia i uczymy go, że emocje są czymś naturalnym – nie warto ich tłumić, a jedynie znaleźć racjonalny sposób ich wyrażania: „jest mi przykro, gdy widzę dwoje dzieci bijących się wzajemnie”. „Jestem zdenerwowana, gdy nie mogę dokończyć gotowania obiadu”.
- Ucz dziecko sposobów na zmianę zachowania – jeśli chcemy skłonić nasze dziecko do zmiany zachowania, musimy pomóc mu znaleźć alternatywę do obecnego stanu. Na początku dajmy szansę, aby samo zaproponowało właściwe sposoby niegodzące w zasady panujące w domu, na dworze czy w insytucji. Chcąc, aby się wykąpało możemy zaproponować kąpiel z klepsydrą odmierzającą czas albo z ulubionymi zabawkami. Jeśli sytuacja wymaga naprawienia błędu lub przeproszenia, również pomóżmy dziecku w adekwatnym sposobie postępowania w tej sytuacji.
- Ucz naturalnych konsekwencji – w ten sposób dziecko poznaje naturalne zasady jakie obowiązują w życiu społecznym. Uczymy wówczas nasze dzieci myślenia przyczynowo-skutkowego oraz zachęcamy do refleksji nad podjętą decyzją. „Jeśli będziesz zabierać zabawki, możesz sprawić, że inne dzieci nie będą chciały się z Tobą bawić”. „Jeśli nie odrobisz lekcji, musisz liczyć się z negatywną oceną”
Stosowanie kar i nagród w wychowaniu dzieci może okazać się prostym sposobem na zmobilizowanie dziecka do wykonywania naszych poleceń. W prosty sposób jednak odgradzamy się wówczas od dziecka murem braku miłości, zrozumienia i budowania zaufania.
