Wbrew pozorom chwalenie dzieci to wcale nie jest prosta sprawa. Badania i obserwacje sugerują, że nie jest istotne jak często chwalimy dziecko, lecz w jaki sposób to robimy. Banalne „Pięknie malujesz” czy „Jesteś świetny” nie brzmi niestety przekonująco, a i nasze dzieci są w stanie wyczuć ciężar jaki często nakładamy na nie wypowiadając nieadekwatne do rzeczywistości oceny. Jak więc chwalić dziecko, aby po pierwsze zmotywować je do dalszej pracy i dodać mu skrzydeł, a po drugie – być wiarygodnym w swoich słowach? Wyjaśniamy poniżej!
Chwalenie w rzeczywistości nie powinno zmierzać do używania oceniających słów. Wtedy bowiem najczęściej osiągamy efekt przeciwny do zamierzonego. Jeśli w swoich ocenach przewyższymy rzeczywiste zdolności naszego dziecka, możemy w ten sposób zrzucić na nie balast w postaci konieczności dorównania osiągniętemu poziomowi w każdym czasie. Dziecko może myśleć wówczas – „A jeśli nie uda mi się tego zrobić ponownie?”. Nasze pociechy mogą także odebrać fałszywą pochwałę jako lekceważenie ze strony rodzica trudu jaki włożył w swoją pracę. Dlaczego tak się dzieje? Nasza pochwała może bowiem powodować, że dziecko skupi się raczej na swoich słabościach niż mocnych stronach oraz zacznie wątpić w szczerość osoby, która jej udzieliła.
Jak zatem chwalić, aby nasze dziecko czuło się wysłuchane, zauważone, docenione i zmotywowane do dalszej pracy?
- Po pierwsze, opisz postępy – najprościej jest opisać to co widzimy. Nie dajmy się skusić banalnej pochwale „Przepiękny rysunek namalowałaś”, lecz spróbujmy opisać co dziecko przedstawiło na kartce papieru „Widzę cztery osoby, które trzymają się za ręce. I trzy zielone kropki na dole obrazka. Jak pięknie się dopełniają kolorystycznie te barwy”. „Pozbierałeś wszystkie klocki z podłogi. Teraz jest czysto. Wykonałeś sporo pracy”.
- Opisz wpływ wykonanej pracy na inne osoby – dobrym sposobem jest także opisanie do jakich korzyści doprowadził wysiłek dziecka względem innych, np. „Siostrzyczka uwielbia, kiedy jej śpiewasz. Zobacz jak się śmieje”, „Przyniosłeś mi butelki z pokoju. Bardzo mi pomogłeś, oszczędziłam sporo czasu” „Podałeś siostrze szaliczek. Teraz będzie jej ciepło i nie zmarznie na spacerze”.
- Szukaj pozytywów – tzw. metoda opisowej pochwały polega na wskazywaniu postępów. Czasami podkreślenie jednej, nawet drobnej pozytywnej rzeczy bywa dużo bardziej skuteczne niż wyliczanie kolejnych błędów i niepowodzeń. „Poukładałeś klocki, posprzątałeś podłogę i pościerałeś kurze. Żeby pokój był w pełni czysty to trzeba jeszcze umyć podłogę”. „Śpiew pierwszej zwrotki sprawia, że mam ochotę tańczyć. Druga jest nieco bardziej skomplikowana. Popracujmy nad nią”.
- Wczuj się w emocje dziecka – czasami dziecko samo widzi, że nie idzie mu najlepiej. Wtedy najprostszą metodą jest potwierdzenie jego uczuć zamiast sztuczne podnoszenie na duchu wysublimowanymi pochwałami. „Oj, nie jesteś zadowolony z tego zamku z piasku. Nie wygląda tak, jak go sobie wyobraziłeś. To nie jest łatwe zbudować taki duży zamek. To duża sztuka budować z tak sypkiego materiału jak piasek.”
- Nie chwal przez porównywanie – bardzo często oczekując wykonania poprawnie danego zadania porównujemy nasze dziecko do innych, które lepiej sobie radzą z danym poleceniem. Jest to sztuczne i szkodliwe podnoszenie na duchu jednych dzieci kosztem drugich. Dziecko odnosi wówczas sukces kosztem niepowodzenia innych, a to może doprowadzić do poczucia zagrożenia ze strony kolegów lub rodzeństwa. Pamiętajmy, że każde dziecko jest inne, wyjątkowe, jest swoistym indywiduum, którego nie sposób zestawiać z innymi. W ten sposób tracimy jego niepowtarzalność i zmuszamy je do stałego zestawiania się z innymi. „Zdaje się, że już wiemy kto nauczy Kasię pięknie jeść zupę” – w ten sposób budujemy w dziecku rolę nauczyciela, a nie rywala dla rodzeństwa.
Chwalenie to trudna umiejętność, która jak większość wyzwań w rodzicielstwie wymaga sporego wysiłku. Stosowanie kilku prostych zasad jest kluczem do poprawnego obserwowania postępów dziecka i podtrzymywania w nim dalszej motywacji do pracy nad sobą.
