Skarbem Narodowym nazywam ludzi, z których możemy być dumni i których należy ochraniać, a pamięć o nich kultywować.
Władysław Zamoyski odznaczał się wybitnymi cechami charakteru, miał też wiele możliwości, które wykorzystywał dla dobra Polski. Po jego czynach widać, że był gorącym patriotą.
Był człowiekiem bardzo skromnym, który wiele od siebie wymagał. Choć miał piękny zamek w Kórniku pod Poznaniem, spał na biurku, ze słownikiem pod głową, zamiast poduszki. Niebiosom przyrzekł, że będzie tak spał aż do dnia odzyskania wolności przez Ojczyznę.
Spotkany w pociągu znajomy zdziwił się, że hrabia Zamoyski, należący do najwyższej arystokracji europejskiej, podróżuje trzecią klasą. Odpowiedź Zamojskiego przeszła do historii: „Jadę trzecią klasą, ponieważ nie ma czwartej”. Wagony trzeciej klasy w tamtych czasach nie miały przedziałów. Hrabia Zamoyski, gdy do takiego wagonu wchodził, mówił głośno: „Niech będzie pochwalony JEZUS CHRYSTUS”, a podróżni również głośno odpowiadali: „Na wieki wieków AMEN”.
W Kórniku nie było stałego lekarza. Zamoyskiemu udało się namówić jednego doktora, aby się tam osiedlił. Tym samym pociągiem, którym przyjechał lekarz, przyjechał też Zamoyski. Zamojski wysiadł z trzeciej klasy pierwszy, usiadł przy stacji na rowie i zdjął buty. Wysiadł też lekarz, ale z pierwszej klasy, z walizką w ręku. Podszedł do siedzącego na rowie z prośbą. Dobry człowieku, czy możesz mi zanieś walizkę do miasta? A mogę. Zamojski wziął walizkę i, gdy zbliżyli się do zamku, lekarz podziękował i powiedział, że dalej już pójdzie sam. Na to Zamojski : „Ja też do zamku”. Tam się poznali.
Środki majątkowe, a miał ich dużo, wydawał bardzo roztropnie. O jego zdroworozsądkowym, gospodarskim podejściu do życia świadczy następujący fakt. W zamku kórnickim należało wymienić podłogi. Zamojski wytypował z okolic Kórnika kilku młodych ludzi i wysłał ich do Francji, by tam nabyli umiejętności wytwarzania intarsjowanych parkietów. Te wspaniałe podłogi, jakie obecnie można podziwiać w zamku, to właśnie owoc ich prac.
Władysław hrabia Zamoyski urodził się w Francji w 1853 r., miał więc obywatelstwo francuskie. Około roku 1880 został włączony do francuskiej komisji rządowej, która wizytowała Australię. Stamtąd przywiózł wspaniałe zbiory etnograficzne i mineralogiczne, które obecnie można oglądać w zamku.
W 1881 objął zapisane mu przez Jana Działyńskiego zamek i dobra kórnickie. Niestety, w 1885 r. zostaje jako obywatel francuski wydalony przez władze zaboru pruskiego z Poznańskiego. Stało się to zapewne z powodu wojny prusko-francuskiej. Należy też wspomnieć, że dochody z dóbr kórnickich nasz Bohater przeznaczył na stypendia dla studentów Uniwersytetu Poznańskiego, a całość dóbr ofiarował Polsce. Zamojski przenosi się do Galicji co było bardzo szczęśliwym posunięciem. W 1889 r doszło do przetargu o część Tatr wraz z Morskim Okiem i o obszar podtatrzański z wielkimi lasami. O lasy te zabiegał przemysłowiec, którego interesowała produkcja drewna. Część lasów została już wycięta. Zamoyski zakupił te tereny leśne wraz z częścią Tatr za 460 002 złote reńskie i 2 centy. Te centy wzięły się stąd, że każdą propozycję ceny podawaną przez handlarza drewnem przedstawiciel Zamojskiego przebijał o jeden cent. Transakcja z zakupem tego terenu szła dość opornie, ponieważ poprzedni właściciel miał koło Morskiego Oka domek myśliwski, o który toczył bój. Wreszcie górale sprawę rozwiązali – porąbali domek siekierami, a szczątki wrzucili do stawu. Dzięki tej transakcji tereny te zostały włączone do Polski. Dobrze by było, gdyby taternicy zdawali sobie sprawę dzięki komu Wysokie Tatry należą do nas. Na terenie podtatrzańskim przeznaczonym pod zalesienie Zamojski zaprowadził wzorcową gospodarkę leśną.
Wcześniej, bo w roku 1882 Władysław Zamoyski wraz z matką i siostrą założyli w Kuźnicach (dziś dzielnica Zakopanego, tam gdzie jest dolna stacja kolejki linowej na Kasprowy) założyli Szkołę Domowej Pracy Kobiet, w której wykształciły się setki czy tysiące młodych góralek. Zamoyski wraz z Andrzejem Chramcem zbudowali linię kolejową Chabówka-Zakopane oraz szosę do Zakopanego. Chramiec był tym zainteresowany, bo w Zakopanem założył i prowadził sanatorium wodolecznictwa i zależało mu, by dojazd do tego miejsca był dogodny. Zakopane stało się modne, powstał tam lokalny styl architektoniczny. Było to miejsce spotkań wybitnych ludzi: pisarzy, muzyków. Osiedlił się tam Makuszyński, Witkiewicz, Olga Małkowska żona założyciela harcerstwa i inni znani Polacy.
W Zakopanym wzniesiono pomnik ku czci Zamoyskiego, ale w latach pięćdziesiątych XX wieku władze PRL nie mogły pozwolić na upamiętnianie wybitnego Polaka-hrabiego, więc pomnik zwalono.
Zmarł w 1924 r. Cieszył się tak wspaniałą estymą, był tak szanowany, że jeszcze za jego życia odwiedził go Józef Piłsudski. W czasie pogrzebu leśnicy nieśli jego trumnę na barkach od zamku aż do kościoła w Kórniku. Należy koniecznie zwiedzić zamek w Kórniku wraz z biblioteką iparkiem. W jednym z pomieszczeń na powale umieszczono kasetony, z herbami rycerzy, którzy walczyli pod Grunwaldem. Zamek wraz ze swym otoczeniem robią niezatarte wrażenie.
W czasie pisania tego tekstu wykorzystano pewne dane z Internetu. Część dykterii przekazał mi pan Tytus Czartoryski, za co jestem mu wdzięczny.
Sprostowanie
W poprzednim numerze gazety napisałem błędnie, że rzeźbę gen. Kuklińskiego wykonał Jan Luchowski, a tymczasem powinno być Paweł Luchowski. Za pomyłkę przepraszam. Michał Mierzejewski
