13.1 C
Warszawa
piątek, 11 października, 2024

Rola „Sokoła” w walce z polityką wynaradawiania Polaków

26,463FaniLubię

Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” powstało i najbardziej rozwinęło się w zaborze austriackim. Miało to swe oddziaływanie również na bliżej kordonu położone części zaboru rosyjskiego. Franciszek Oktaba mieszkał właśnie w zaborze rosyjskim niedaleko od granicy austriackiej; w jego wspomnieniach znajduje się charakterystyczny opis organizacji „Sokoła” na terenie Galicji oraz jaki wpływ wywierało to na Polaków poddanych polityce wynaradawiania prowadzonej przez Rosjan. Opis, jak sądzę, dotyczy wydarzeń z roku 1908, gdy mój dziadek miał 15 lat:

„Pewnego razu, daty nie pamiętam, sąsiad Michał Duchalski, po powrocie z przemytu przez granicę, opowiedział mi, że w Bełżcu za granicą odbędzie się wielka uroczystość patriotyczna polska i zapodał jej datę. Na legalne przekroczenie granicy można było uzyskać w urzędzie gminy, za 30 kopiejek, przepustkę na jednorazowe przekroczenie granicy. Postanowiłem udać się na tę uroczystość, oczywiście pieszo, bo innej komunikacji nie było. Odległość około 20 kilometrów. Gdy przybyłem na miejsce to tam dowiedziałem się, że ta uroczystość to było założenie kamienia węgielnego pod budowę gmachu organizacji Sokoła. Na uroczystość tę przybył ze Lwowa ks. biskup Władysław Bandurski i wygłosił podniosłe patriotyczne przemówienie. Omówił sytuację ludności polskiej pod poszczególnymi zaborami i że polepszenie tej sytuacji może nastąpić jedynie za połączeniem się wszystkich zaborów w jedną całość i uzyskanie niepodległości. Była to dla mnie wspaniała lekcja historii Polski. Ze zjazdu tego wyszedłem jakby oszołomiony. Nie miałem tam nic więcej do czynienia, więc udałem się zaraz w kierunku granicy by powrócić do domu. Ogromnie byłem zdziwiony, gdy na granicy zastałem szlaban zamknięty, a przed szlabanem tłum ludzi, Polaków, oczekujących na mającą się odbyć rewizję celników czy ktoś nie przemyca towarów podlegających ocleniu. Zgromadzeni byli to tacy sami uczestnicy zjazdu jak i ja, a podnieceni przemówieniem ks. biskupa Bandurskiego, więc kategorycznie żądali przyspieszenia przepuszczenia przez granicę. A gdy żądania te nie odnosiły skutku, to zebrani naparli na szlaban, obalili go i tłumnie przeszli przez granicę. Oczywiście i ja znalazłem się w tym tłumie. Celnicy już tylko stali na uboczu i nie reagowali. Tak tłumnie dotarliśmy do Tomaszowa, nie zaczepiani przez nikogo, gdzie dopiero rozeszliśmy się każdy w swoją stronę. Nikogo z tych uczestników nie znałem. Zastanawiałem się tylko nad tym, że coś się w społeczeństwie polskim dzieje, że więcej jest takich niezadowolonych Polaków pod zaborem carskim jak i ja”.

- Autopromocja - KLIKNIJ NA GRAFIKĘ-

Oto jak późniejszy generał, a wówczas jeszcze kapitan Józef Haller wspominał przebieg Grunwaldzkiego Zlotu Sokolego w dniach 15-16 lipca 1913 r.:  „O godzinie ósmej rano, jak było zapowiedziane, punktualnie rozpoczęły się ćwiczenia zdobywaniem Wzgórz Zamarstynowskich i najsilniejszej pozycji na Czarnej Górze i Grzybowicach. (…) W południe skończyły się ćwiczenia. Jak na zawołanie wypogodziło się całkowicie i w blasku słonecznym przemaszerowały te pierwsze oddziały przyszłych wojsk polskich ulicami rozentuzjazmowanego Lwowa, gdzie na Placu Akademickim przy Kasynie Miejskim władze Sokolstwa z prezesem związku na czele i wszystkimi przybyłymi delegacjami przyjmowały defiladę prowadzoną przeze mnie. Z wielkim zdziwieniem śledziło te ćwiczenia kilku wyższych oficerów austriackich, którzy byli też w czasie defilady. Po południu tego samego dnia na Placu Wyścigowym wykonywane były tzw. pokazy sprawności sokolej, zakończone pokazami w użyciu broni, którymi osobiście kierowałem”.

Powstające w zaborze rosyjskim gniazda „Sokoła” stykały się z ogromnymi ograniczeniami, gdy jednak ziemie „kongresówki” zostały opanowane przez armie niemiecką i austro-węgierską, i tu nastąpił żywiołowy rozwój towarzystw sportowych, po części stanowiących przykrywkę dla konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej.

Publikacja powstała dzięki wsparciu Fundacji KGHM Polska Miedź

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz swój komentarz!
Proszę wpisać tutaj swoje imię

Powiązane artykuły

Pozostańmy w kontakcie

26,463FaniLubię
270SubskrybującySubskrybuj
- Reklama -spot_img

Najnowsze Artykuły

Skip to content