Rola państwa
Państwo powinno być ograniczone do minimum, jego rolę zastąpić powinien wolny, niczym nie skrępowany rynek. Pokrętne to założenie, bo przecież MFW został powołany do nadzorowania i sterowania globalnym systemem finansowym. Jest przykładem już nie państwowego ale globalnego interwencjonizmu. Swoje programy narzuca w sposób autorytatywny i niedemokratyczny. Sam jest zresztą instytucją elitarną. Kraje o najbogatszych gospodarkach mają najwięcej głosów, a Prezes Banku Światowego – wybierany jest przez rząd USA i nikt nie zaprzeczy, że interes polityki amerykańskiej jest na pierwszym miejscu. Joseph Stiglitz – były wiceprezes Banku Światowego i były doradca Billa Clintona, laureat nagrody Nobla z ekonomii (2002), od wielu lat obnaża fatalne skutki reform narzuconych przez Bank Światowy i MFW. Sam zresztą MFW w 2003 roku przyznał, że w wielu krajach rozwijających się liberalizacja rynków kapitałowych zamiast do wzrostu doprowadziła do destabilizacji ich gospodarek.
Mit prywatyzacji i liberalizacji
Według Stigliza Chile było często wskazywane przez MFW jako przykład modelowego sukcesu Konsensusu Waszyngtońskiego. Jednak polityka tego kraju różniła się od założeń Konsensusu, na przykład w odmowie pełnej prywatyzacji. Nie dokonano tam również pełnej liberalizacji rynków kapitałowych, a co najważniejsze, położono szczególny nacisk na edukację i walkę z ubóstwem – kwestie, które nie wchodziły w grę w Konsensusie Waszyngtońskim.
Innym dramatycznym przypadkiem prywatyzacji jest Rosja, gdzie wraz z upadkiem komunizmu i rozpadem efektywnego państwa, niegdyś drugie światowe supermocarstwo stało się coraz bardziej zależne od swoich bogactw naturalnych i kredytów. Banki chętnie udzielają pożyczek krajom zasobnym w surowce naturalne, gdy ceny tych bogactw są wysokie. Generuje to długi, które są trudne lub wręcz niemożliwe do spłacenia przy zmianie koniunktury.
MFW żąda od państw ubiegających się o kredyty podpisania umowy, w której znajdują się zobowiązania do wyprzedaży i prywatyzacji kluczowych aktywów. Kraje musiały zobowiązać się do przeprowadzenia serii niszczycielskich działań wobec rodzimych firm i obywateli.
Zmiany regulacji handlowych
Pakty takie nazywano zwykle „porozumieniami o wolnym handlu”; faktycznie jednak są to porozumienia kierowane, dopasowane do interesów korporacji, w większości z USA i z Unii Europejskiej. Dziś takie umowy częściej określa się jako umowy „partnerstwa”. Nie jest to jednak partnerstwo równych.
Porozumienia te wykraczają daleko poza handel, obejmują również inwestycje i własność intelektualną, wymuszając zasadnicze zmiany w systemach prawnych, sądowniczych i regulacyjnych uczestniczących w nich krajów.
Takie umowy forsują korporacje, które są bogatsze od większości krajów rozwijających się. W 2004 roku, jak pisze Stiglitz, przychody amerykańskiego koncernu General Motors wyniosły ponad 191 miliardów dolarów, więcej niż PKB 148 krajów. Natomiast w 2005 roku przychody amerykańskiej firmy Wal-Mart wyniosły ponad 285 miliardów dolarów, więcej niż łączny PKB Afryki Subsaharyjskiej.
Korporacje to twory nie tylko bogate, ale tez potężne pod względem politycznym. Jeżeli jakieś rządy decydują się nałożyć na nie podatek lub regulacje, które im nie odpowiadają, grożą przeniesieniem się do innego kraju. Zawsze bowiem istnieje takie państwo, które chętnie przyjmie przychody z ich opodatkowania, ich inwestycje i stworzone przez nie miejsca pracy. Dla gospodarek rozwijających się inwestycje są siłą napędową i wiele rządów pójdzie na znaczne ustępstwa. Tak ten świat został urządzony.
W dzisiejszy liberalnym świecie najbogatsi bogacą się kosztem biedniejszych, wykorzystując swoją kapitałową przewagę. Czy bogate korporacje mają dyktować nam, jak mamy żyć? Czy mamy inne wyjście?
