Zadaniem uczelni jest kształcenie młodzieży. Wyższe szkolnictwo wymaga gruntownej reformy, konieczne jest zerwanie z komunistycznym myśleniem. W 1981 r. powołana przez Senat Akademii Rolniczej (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy) we Wrocławiu komisja ds. reformy studiów, której przewodniczyłem, przyjęła na mój wniosek uchwałę w tej sprawie. Zaraz potem „wybuchł” stan wojenny, sprawa przestała być aktualna i poszła w zapomnienie.
Oto główne założenia uchwały:
1. Studia na polskich uczelniach są płatne w ujednoliconej kwocie, wynikającej ze średniej kosztów studiów, bez różnicowania na studia więcej i mniej kosztochłonne. Jedynie, czesne studiów trwających powyżej 10 semestrów (np. lekarskie lub przy powtarzaniu roku) jest odpowiednio wyższe.
2. Student otrzymuje stypendium pokrywające koszty studiowania w postaci pożyczki, w wysokości niezależnej od dochodowości rodziny, umarzane stopniowo w czasie studiów i pracy zawodowej.
3. Stypendium wypłacane jest na początku każdego semestru. Składa się ono z: a/ kwoty pokrywającej czesne, stanowiącej 10 proc. kosztów całości studiów, b/ kwoty na utrzymanie studenta (wyżywienie, pomoce naukowe, rozrywki kulturalne itp.) oraz, dla osób spoza ośrodka uczelni, c/ stypendium mieszkaniowego w wysokości przeciętnej opłaty za zakwaterowanie w domu akademickim. Stypendium w części b i c student otrzymuje także w czasie praktyk zawodowych. Można zrezygnować z pobierania stypendium w jej części lub całości i studiować na własny koszt.
4. Po zaliczeniu przez studenta semestru, kwotę pożyczki na stypendium częściowo umarza się w stopniu uzależnionym od średniej ocen, uzyskanych z egzaminów przez studenta w sesji.
5. Po otrzymaniu przez studenta dyplomu ukończenia studiów, następuje dodatkowo częściowe umorzenie kwoty stypendialnej pożyczki, w stopniu zależnym od oceny uzyskanej na dyplomie.
6. Pozostała część zaciągniętej przez studenta pożyczki na stypendia, traktowana jest jako kredyt oprocentowany w wysokości 1 proc. rocznie. Jest on umarzany w równych ratach co roku, w czasie pracy w instytucjach w Polsce przez okres równy czasowi pobierania stypendium. Przy podjęciu pracy poza Polską, kredytobiorca zobowiązany jest do spłacenia kwoty pozostałej po poprzednich umorzeniach.
7. Student może otrzymać dodatkowo stypendium fundowane przez zakład pracy, uprawniające i zobowiązujące go do pracy w zakładzie fundatora przez czas równy okresowi pobierania stypendium.
8. Wyróżniający się student może otrzymać też stypendium za wyniki, jedno na kierunku studiów.
9. Stypendia wymienione w punktach 7 i 8 nie wpływają na wysokość normalnego stypendium.
10. W celu podwyższenia efektywności i poziomu studiów, obniża się znacząco liczebność grup studenckich, zwłaszcza laboratoryjnych i magisterskich. Umożliwi to bezpośredni kontakt studenta z nauczycielami akademickimi i ustne sprawdzanie wiedzy studentów (zwłaszcza na egzaminach).
11. Poziom kształcenia studentów poszczególnych kierunków studiów wszystkich uczelni w Polsce sprawdza się poprzez przeprowadzony w ostatnim semestrze studiów przez wszystkich studentów test, obejmujący wiedzę z programu wszystkich przedmiotów z całości studiów, poza rokiem pierwszym. Pomoże to studentom odświeżyć swoje wiadomości przed egzaminami dyplomowymi. Wyniki testu nie wpływają na oceny indywidualnych studentów, a dają porównanie poziomu kształcenia w różnych ośrodkach akademickich, na danym kierunku studiów.
12. Ocena jakości kształcenia w okresie wieloletnim może opierać się na śledzeniu zapotrzebowania na absolwentów danego kierunku z poszczególnych uczelni, przez zakłady pracy.
„Darmocha” demoralizuje! Studia na czołowych uczelniach świata są wysoce efektywne, ale bardzo kosztowne. Wprowadzenie płatnych studiów w przedstawionym systemie nie pogorszy warunków studiowania na polskich uczelniach. Spowoduje ono intensywniejsze kształcenie się studentów, ze względu na stopień umorzenia pożyczki i w efekcie wzrost poziomu nauczania. Musi być jednak zmieniony sposób oceny nauczycieli akademickich. Zamiast „punktozy” powinna być ocena wyników nauczania, mierzona wspomnianym ministerialnym testem, wraz z uwzględnieniem wyników w pracy naukowej.
Do tego konieczna jest zmiana systemu finansowania uczelni. Aby nauczyciel akademicki mógł mieć wyniki badań naukowych, musi mieć odpowiednie fundusze na badania własne, a nie tylko planowane granty. Musi mieć też możność szybkiego nabycia potrzebnych materiałów do badań, bez przetargów, ograniczonych jedynie do kosztownej aparatury.
Prof. dr hab. dr h. c. multii, emeritus Wacław Leszczyński. Wrocław.
