Szkoła dla wszystkich dzieci
Na powstanie współczesnej cywilizacji zasadniczy wpływ miała szkoła dla wszystkich dzieci i młodzieży.
Pionier takiego pomysłu, czeski biskup ariański Jan Komeński znalazł schronienie u polskich możnowładców w Lesznie. Powszechna szkoła stworzyła nową profesję – nauczyciel. Przedtem rolę tę pełnili rodzice, księża oraz nieliczna grupa guwernerów utrzymywanych na dworach. Dziś w samej Polsce pracuje ok. miliona nauczycieli.
Nadszedł czas przemyślenia i stopniowego ale systematycznego wprowadzania na rynek pracy nowej ważnej profesji – student. Myślę o osobach, które za to że pomnażają swoją wiedzę i umiejętności otrzymują wynagrodzenie.
Profesja ta stanie się w przyszłości najpowszechniejsza. Zlikwiduje problem bezrobocia i da nowy, potężny impuls cywilizacyjnemu rozwojowi.
Nowa praca
Kształcenie, uczenie się jest pracą, która pomnaża kapitał społeczny. Ta praca współtworzy kapitał duchowy uczącego się i całej zbiorowości. Ongi głównym zajęciem ludzi była uprawa roli – wytwarzanie żywności. Rewolucja przemysłowa wciągnęła masy w produkcję dóbr materialnych. Obecnie w krajach rozwiniętych dominującym zajęciem stają się usługi.
Co będzie głównym zajęciem przyszłości? Będzie to praca w obszarze myśli i idei – przekazywanie i zdobywanie wiedzy, wrażliwości, umiejętności współdziałania w społeczeństwie – błogosławiony proces uczłowieczania świata.
Płacić studentom
Wyjściem naprzeciw tym wydaje się nieuchronnym zmianom byłoby tworzenie stanowisk nowej pracy polegającej na studiowaniu. Kształcący się w trakcie sprawdzanego poziomu edukacji i w zależności od tego poziomu otrzymywałby zróżnicowane wynagrodzenie. Nieważne, czy miałby 18 czy 60 lat.
Co z tego będziemy mieli?
Można zapytać: jaki ja, jaki my wszyscy, mamy pożytek, że ty wysilasz swoją uwagę, trudzisz się, poświęcasz swój czas na przyswajanie wiedzy i umiejętności, co do których nie ma pewności, że przydadzą się one na dotychczasowym rynku pracy?
Każdy wyższy szczebel znajomości kultury, języka, dorobku przeszłych pokoleń, precyzji mowy i rozumowania podniesie jakość relacji wzajemnych, relacji między tobą a mną.
U ludzi o szerokich horyzontach pojawiają się nowe, ponadmaterialne potrzeby. Wzrośnie popyt na nowe dobra i wartości, a za tym ruszy nowa podaż, ubogacenie jednostek i całej społeczności. Osoby z wyrobioną uwagą, umiejące współczuć i docenić innych, potrafią panować nad sobą, nad niskimi instynktami. Nie staną się narkomanami czy przestępcami. Ustawiczne kształcenie to znakomity środek resocjalizacji. Ludzie uczący się będą się czuli dowartościowani we własnych oczach, będą potrzebni. Czy to małe zyski dla kształcących się i dla nas wszystkich?
Skąd środki?
Koncepcje, które tu rzucam, pozwolą zbudować rzeczywiste społeczeństwo wiedzy i zapewnią harmonijny rozwój. Wymagają one stopniowego wdrażania z dbałością o równowagę finansową. Wymagają budowy odpowiednich instytucji i przekonania społeczeństwa do słuszności tego podejścia.
Skąd wziąć środki na takie rozwiązanie? Po pierwsze – z technologicznego i organizacyjnego wzrostu nowoczesnej coraz wydajniejszej produkcji dóbr i usług, na które będzie popyt, gdyż będą kupowane przez tych, co się uczą. Po drugie – z bardziej równomiernego rozkładu bogactwa wśród obywateli. Do czego przyczyniłoby się opodatkowanie wielkiego kapitału i uwłaszczenie pracowników (GO nr 10).
Bez bezrobocia
Naszkicowane tutaj pomysły praktycznie likwidują jeden z najboleśniejszych bieżących problemów społecznych – bezrobocie. Rola kształcenia się w wyobrażalnej perspektywie czasowej będzie stanowić niewyczerpalną, coraz istotniejszą część przyszłej pracy.
Te tendencje widoczne są już dziś w praktyce krajów skandynawskich oraz innych bogatych krajów Unii Europejskiej, choć, o ile wiem, nie zostały nigdzie tak wprost wyrażone. Jeżeli szybko i mądrze będziemy je wdrażać już teraz my, Polacy staniemy się sobie bliżsi. Będziemy też wspólnie bogatsi i przez to silniejsi w konkurencji z innymi nacjami.
Kornel Morawiecki
